Rolstoelvriendelijkheid draait om meer dan of mensen de drempel over kunnen

Nederland telt 2 miljoen mensen met een beperking. Dat is grofweg 1 op de 9. Sommige beperkingen zijn zichtbaar, andere niet. Sinds 2016 geldt in Nederland het VN-verdrag Handicap, wat als doel heeft dat iedereen gelijkwaardig mee kan doen in de samenleving. Opvallend genoeg loopt de horeca niet voorop als het gaat om toegankelijkheid. Integendeel zelfs. In deze serie gaat Food Inspiration op onderzoek uit. Hoe gastvrij is de horeca nu echt? In deel 1 spreken we met Judith Hatzmann, oprichter van het platform Toegankelijkuiteten.nl, over rolstoelvriendelijkheid. Ze geeft 7 praktische tips.

Even kennismaken

Ik heb afgesproken met Judith Hatzmann en haar vader in restaurant LIV, een gezellige hippe horecazaak in Nieuwleusen. Judith is 34 jaar jong en woont in Assen bij haar ouders. Al op jonge leeftijd merkte Judiths moeder dat haar motoriek anders was dan bij andere kinderen. Op haar zesde werd na veel onderzoeken een spierziekte vastgesteld. Als kind kon ze nog lopen, maar door de jaren heen werd de spierkracht in haar armen en benen steeds minder, totdat ze op haar 15e - midden in de puberteit - permanent in een rolstoel terechtkwam. Vanaf haar 19e zit ze daarnaast aan de beademing, omdat ook haar ademhalingsspieren door de ziekte zijn aangetast. 

“We moeten het normaal gaan vinden dat er ook mensen met een beperking zijn en dat zij met wat ondersteuning prima deel kunnen nemen in de maatschappij”

Normale-mensen-dingen doen

Hatzmann is een ondernemend type. “Ik heb altijd gezegd, dat ik een zo normaal mogelijk leven wil leiden.” Ze ging naar een gewone basisschool en middelbare school en rondde met succes de studie Sociaal-Juridische Dienstverlening af. Na haar studie ging ze aan de slag bij de gemeente Assen als arbeidsvoorwaarden-adviseur. Daar houdt ze zich onder meer bezig met het thema integriteit en inclusie.” 

De elektrische rolstoel waar Judith zich in voortbeweegt is een flink gevaarte, maar dat weerhoudt haar er niet van om regelmatig op pad te gaan. “Ik ga gewoon uit eten, op vakantie, naar concerten, naar het museum.” Zelf autorijden gaat niet, maar dankzij de aangepaste auto kan ze toch regelmatig de deur uit. Er zijn natuurlijk wel zaken waar ze rekening mee moet houden. Door de beademing kan Judith nooit alleen weg. Er moet altijd iemand mee die kan helpen als er iets mis gaat. Dat zijn bijvoorbeeld haar ouders, haar zusje of een begeleider. Daardoor is het lastig om spontaan iets te ondernemen of nieuwe vrienden te maken. Dat is niet leuk, maar voor Hatzmann wel de dagelijkse realiteit. 

Hatzmann is een echte foodie en dol op uit eten gaan. “Ik vind dit soort frisse, hippe zaken heel leuk. Met lekker veel kleur, een fijne sfeer en mooie stoffen en meubels. We doen het niet heel vaak, maar culinair genieten in een sterrenrestaurant vind ik ook tof. Ik vind het leuk om meerdere gangen te proeven en verrast te worden. Maar ook eten bij een goede Italiaan kan ik erg waarderen. Ik eet vegetarisch en dan is het extra leuk als de keuken daarin creatief is. En restaurants met een mooi uitzicht, aan het strand bijvoorbeeld, daar kom ik ook graag.”

Pijnlijk ongastvrij

Hoe ze de rolstoeltoegankelijkheid in de horeca in het algemeen ervaart? “Pfoe”, verzucht Hatzmann. “Er zijn natuurlijk zaken waar het goed geregeld is, maar dat zijn de uitzonderingen. In het algemeen is er nog veel te verbeteren. Ik denk dat het vaak geen kwade wil is van de ondernemer, maar onwetendheid en gebrek aan inlevingsvermogen. Maar dat maakt de situatie voor mij niet minder pijnlijk.” Praktijkvoorbeelden zijn er helaas genoeg.

“We waren een keer aan het winkelen in de binnenstad van Zwolle. Het was een koude winterdag en we wilden even opwarmen. Maar het lukte gewoon niet om een geschikt pand te vinden waar ik met mijn rolstoel naar binnen kon. Overal waren trapjes en drempels en nergens hadden ze een oprijplaat. Nadat we drie kwartier door de stad hadden gezworven, kwamen we uit bij een kroeg zonder drempels. Het was vrij druk binnen, maar er was nog één tafel vrij aan het gangpad waar ik met mijn rolstoel aanpaste. Het was krap, maar gasten en het personeel konden er nog prima langs. Toch duurde het niet lang voordat ik daar zonder pardon werd weggestuurd. Ik kon daar niet blijven staan, werd er gezegd, want ik blokkeerde met mijn rolstoel het gangpad. De boodschap was dat ik maar beter een ander restaurant kon opzoeken. Dat zijn ervaringen die je bijblijven. Het is gewoon ontzettend pijnlijk om je zo ongewenst te voelen. Dat is ook de reden dat ik de website Toegankelijkuiteten.nl ben gestart. Ik wil mensen die zoektocht en de teleurstelling besparen.“

Toegankelijkuiteten.nl

Op Toegankelijkuiteten.nl beschrijven Judith en haar team de rolstoelvriendelijkheid van horecazaken. Op basis van een vaste checklist wordt de toegankelijkheid van een zaak in kaart gebracht. Het doel is om een landelijk dekkend platform te worden. Hatzmann legt uit: “We beschrijven alles zo objectief mogelijk, maar oordelen niet. Je hoeft als zaak ook niet per se een 10 te scoren op alle punten. Er zijn vele gradaties van toegankelijkheid en niet iedereen heeft dezelfde behoeftes. Als ik niet eens naar binnen kom met een rolstoel, dan wordt het een lastig verhaal natuurlijk, maar ongeveer de helft van de restaurants op onze website heeft geen invalidentoilet. Toch staan ze er wel op. De bezoekers van onze website kunnen prima zelf bepalen of een zaak in een bepaalde situatie voldoet of niet. De website is echt bedoeld om de plekken te highlighten waar je als rolstoelgebruiker welkom bent.“

Sinds 2020 is Toegankelijkuiteten.nl een stichting met anbi-status en een driekoppig bestuur. “Door mijn ervaringen in de horeca wist ik hoe moeilijk het is om spontaan ergens een geschikt restaurant te vinden, dus daar wilde ik iets mee doen. Door de positieve reacties die ik krijg, merk ik dat er echt behoefte aan is. Inmiddels werk ik ook samen met andere organisaties, zoals Nationale Vereniging De Zonnebloem, om meer bekendheid te krijgen.” Het bouwen en vullen van het platform vordert gestaag. “We zouden graag sneller willen groeien, maar dat gaat niet. Als bestuur doen we het er allemaal bij, naast ons gewone werk.” In de toekomst zou Hatzmann het team graag uitbreiden met meer vrijwilligers die helpen om restaurants te testen. Dankzij de checklist op de website is dat in principe heel eenvoudig. “Iedereen kan helpen. Je hoeft niet zelf in een rolstoel te zitten om als vrijwilliger mee te werken, als je maar enigszins een inschatting kunt maken van de grootte van ruimtes. Soms vragen we restaurants om foto’s te sturen, zodat we de situatie beter kunnen beoordelen.”

Denk je dat jouw restaurant goed toegankelijk is en wil je met jouw restaurant graag op de website staan? Of heb je interesse om als vrijwilliger te helpen zaken te checken op toegankelijkheid? Laat het weten! Stuur Judith en haar team een mailtje op info@toegankelijkuiteten.nl. 

Sociale toegankelijkheid

“Natuurlijk is fysieke toegankelijkheid het eerste waaraan gedacht wordt,” maar zo benadrukt Hatzmann, “sociale toegankelijkheid is minstens zo belangrijk. Ik merk regelmatig dat horeca- en winkelpersoneel het lastig vindt om met mij om te gaan. Ik word vaak niet serieus genomen. In kledingwinkels vragen ze bijvoorbeeld aan mijn moeder wat ik leuk vind in plaats van aan mij. In de horeca krijg ik regelmatig geen menukaart. Of de ober vraagt aan iedereen wat ze willen drinken en slaat mij dan over. Dan moet ik echt zeggen, ik wil ook graag wat drinken. Ik heb ook weleens gehad dat mijn eten ongevraagd in stukjes was gesneden. Of dat ze aan mijn vader ‘of het eten voor haar gepureerd moet worden’? Terwijl ik er gewoon naast zit. Ik probeer altijd vriendelijk en beleefd te blijven, maar het is ontzettend frustrerend dat je niet voor vol wordt aangezien. Kom op zeg denk ik dan. Ik ben gewoon net zoals jullie, alleen kan ik niet lopen. Mentaal is er niks met mij aan de hand. Die bewustwording creëren, dat vind ik heel erg belangrijk.”

Daarom start Hatzmann binnenkort met workshops voor restauranteigenaren. “Dat doen we al een tijdje voor studenten van het Noorderpoort College in Groningen die de horecaopleiding volgen. Daarin gaan we natuurlijk in op het fysieke gedeelte, maar vooral ook op de sociale impact van een beperking. Niet op een belerende of verwijtende manier, maar interactief. De vraag die centraal staat is; Hoe ga je eigenlijk om met iemand met een beperking? Ik merk dat veel restauranteigenaren denken dat het in hun zaak prima voor elkaar is, maar de realiteit is echt anders. Met de workshops probeer ik horecaondernemers te inspireren en bewust te maken van hoe het ook anders kan. Met kleine aanpassingen kun je ervoor zorgen dat veel meer mensen zich echt welkom voelen.“

“Sociale toegankelijkheid is voor mij minstens zo belangrijk als fysieke toegankelijkheid”

7 tips voor horecaondernemers

1. Investeer in een oprijplaat. Veel panden hebben een lage stoep of traptrede, waardoor rolstoelgebruikers niet naar binnen kunnen. Een oprijplaat zorgt ervoor dat je in een klap toegankelijk bent voor veel meer gasten, terwijl het maar een kleine investering vraagt.

2. Neem iedereen serieus. Behandel mensen met een beperking gewoon zoals je zelf ook behandeld wil worden. Stop ze niet weg in een donker hoekje. Biedt geen oplossingen die je voor jezelf of voor je ‘normale’ gasten niet acceptabel vindt.

3. Twee-seconden-regel. Als iemand binnenkomt in een rolstoel, maak dan direct oogcontact, maar wacht even twee seconden voordat je op iemand afvliegt om te helpen. Ook al is het goed bedoeld. Zelfstandigheid en zelfredzaamheid is juist voor mensen met een beperking enorm belangrijk. Vraag altijd eerst of iemand hulp wil of nodig heeft, voordat je het ongevraagd geeft. Gun ze de ruimte om er even over te doen.

4. Relax! Soms zijn mensen bang om de verkeerde woorden te gebruiken. “Dat ze tegen mij ‘loop maar mee’ zouden zeggen, terwijl ik niet kan lopen, bijvoorbeeld. Persoonlijk zit ik daar totaal niet mee.” Iedereen maakt fouten, zeg gewoon sorry als je iets onhandigs zegt. Met een respectvolle en open houding, zul je iemand niet zo snel beledigen of kwetsen. Het gaat pas mis als je dingen gaat invullen, je geforceerd gaat gedragen of dingen uit de weg gaat.

5. Ervaar het zelf. Waarschijnlijk heb je geen idee van de obstakels die er in jouw zaak zijn voor rolstoelgebruikers. Dat zijn jouw blinde vlekken. Als je in een handbewogen rolstoel zit, kan zelfs een drempel van 2 centimeter al een uitdaging zijn bij het naar binnen komen. Zeker als je tegelijkertijd een duwdeur moet openen. De praktijk valt voor rolstoelgebruikers vaak vies tegen. 

6. Denk in kansen. Er is tegenwoordig enorm veel mogelijk. Neem een voorbeeld aan Parijs. Daar barst het van de monumentale panden, maar blinken ze uit in toegankelijkheid. Hier kom je allerlei stijlvolle en innovatieve oplossingen tegen om gasten met een beperking binnen te halen. Ga kijken bij collega’s, werk samen en ga met de gemeente in gesprek om te kijken of er mogelijkheden zijn.

7. Gastvrijheid loont. Realiseer je dat betere toegankelijkheid extra businesskansen geeft. Het loont om te investeren in rolstoelvriendelijkheid. Als ik ergens niet naar binnen kan, dan komt de rest van mijn gezelschap ook niet. Andersom leiden positieve ervaringen gegarandeerd tot positieve mond-tot-mondreclame.