Toen verschillende delen van de wereld in lockdown gingen, vulden sociale media zich met foto’s van eindeloze uitzichten zonder smog en wilde dieren in de straten van grote steden. Corona leek de menselijke druk op de natuur te verlichten. Een aantal maanden na de uitbraak van de pandemie kunnen wetenschappers oordelen wat de invloed van de coronacrisis op het klimaat was, zowel op de korte als op lange termijn. 

Cover: Nina Slagmolen

De lockdowns hadden op korte termijn zowel positieve als negatieve gevolgen.

Positieve gevolgen:

  • De luchtvervuiling daalde. In grote Indiase steden zakte het niveau NO2, een indicator voor luchtvervuiling, met veertig tot vijftig procent.

  • Minder watervervuiling, de kanalen van Venetië werden bijvoorbeeld weer helder. 

  • Wetenschappers voorspellen dat de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen in 2020 4-7% lager is dan in 2019. Dit komt onder andere door minder luchtvaart, industrie en transport. 

  • Stranden in onder andere Mexico zijn een stuk schoner geworden, omdat er minder toeristen heen gingen. 

Negatieve gevolgen:

  • NGO’s concluderen dat tijdens de coronacrisis illegale houtkap in het Amazonegebied en stroperij op de Afrikaanse savannes een vlucht nam. Er waren namelijk minder controles vanuit overheden en meer mensen die op zoek moesten naar alternatieve inkomsten. 

  • Een toename van afval. Verschillende steden in de Verenigde Staten stopten recyclingprogramma’s uit angst dat gerecyclede producten corona konden overdragen. Daarnaast is de verkoop van bezorging gestegen, zowel van spullen als van voedsel. Dit leidt tot meer (plastic) verpakkingsmateriaal.

  • Veel wereldwijde productieketens van voedsel zijn sterk gespecialiseerd en hadden een tijd nodig om zich aan te passen aan de veranderde economie, waarin het meeste voedsel thuis wordt geconsumeerd. Producenten en verwerkers moesten dus veel voedsel weggooien. In Nederland bleven boeren met bijna een miljard kilo frietaardappelen zitten. 

Druppel op de gloeiende plaat

Uit een rapport van de Verenigde Naties blijkt dat al deze ontwikkelingen op de lange termijn nauwelijks invloed hebben op het milieu. De ontwikkelingen van de afgelopen maanden zijn simpelweg niet sterk genoeg om de uitstoot van de afgelopen decennia te compenseren. Om klimaatverandering tegen te gaan, moet de economie niet tijdelijk stil komen te liggen, maar fundamenteel veranderen. Het toegenomen thuis werken is een goede eerste stap, maar daarbovenop zijn circulaire productiesystemen en klimaatneutrale technieken essentieel. 

Kantelpunt

Een langetermijngevaar van de coronacrisis is dat beleidsmakers klimaatdoelen uit het oog verliezen of zelfs opofferen om de economie weer in gang te krijgen. Veel ondernemers kennen de harde effecten van de pandemie op de economie. Om die effecten zo goed mogelijk te compenseren, kiezen veel overheden om grote investeringen te doen. Bij elke investering kunnen overheden kiezen om de economie van voor 2020 te herstellen of om aan te sturen op een meer duurzame economie. De coronacrisis kan dus een omslagpunt worden, waarna de economie versneld verduurzaamt. Particulieren en ondernemers hebben invloed op dit proces. Ze kunnen druk uitoefenen op beleidsmakers om te investeren in duurzame ontwikkeling. Bovendien beïnvloeden zij de (voedsel)keten door te kopen bij bedrijven met een duidelijk duurzame agenda.