De boer van de toekomst: “We zijn biodiversiteits-activisten”

Twee ambitieuze broers bouwen op het Italiaanse platteland aan een innovatieve, toekomstbestendige modelboerderij. Door te leren van de natuur én gebruik te maken van de modernste technieken maken ze hun bedrijf bestand tegen klimaatverandering. Kan Quintosapore een blauwdruk worden voor het boerenbedrijf van de toekomst? Food Inspiration ging op bezoek en was onder de indruk van de bevlogenheid én de resultaten die in slechts vijf jaar tijd zijn behaald. We spraken met Nicola Giuggioli over hun innovatieve aanpak. “We zijn niet alleen boeren, we zijn biodiversiteits-activisten.” 

Het beloofde een bloedhete dag te worden, toen mijn klas van het EIIS Food & Sustainability programma eind juni in de bus stapte voor de drie uur durende rit van Rome naar Città della Pieve in Umbrië. Het doel? Een bezoek aan de modelboerderij Quintosapore.

Bij aankomst worden we verwelkomd door Nicola Giuggioli en zijn team. Vanaf het eerste moment is hun passie voelbaar. Stap voor stap worden we over het bedrijf geleid: langs de hoofdgebouwen, over de akkers, door de wijngaard en naar de kas, de buitenkeuken en het winkeltje. We sluiten af met een gezamenlijke lunch, bereid met al het lekkers wat die ochtend van het land is gehaald. Dat we langzaamaan wegsmelten in de verzengende 40-graden-hitte maakt hun verhaal alleen maar indrukwekkender.

Het zijn de heuvels waar Nicola en zijn tweelingbroer Alessandro opgroeiden. “Alessandro en ik hebben er altijd van gedroomd om ooit samen een boerderij te runnen”, zegt Nicola. “De passie voor de natuur begon al vroeg, toen we thuis als kleine jongens onze eerste zaadjes lieten ontkiemen in de tuin.” Het leven leidde de twee aanvankelijk naar andere carrièrepaden. De broers verhuizen naar de stad en zelfs naar het buitenland en het idee verschuift tijdelijk naar de achtergrond. Maar door een twist van het lot blijkt een familiebezoek begin 2020, in het weekend waarin Italië plotseling volledig op slot gaat vanwege de Covid-uitbraak, het startsein te worden van hun boerendroom. En nu? Nu is de passie voor oude en vergeten gewassen, die de broers al sinds hun kindertijd hebben, hun fulltime baan geworden.

Toen de broers in 2020 Quintosapore oprichtten, kozen ze voor een multidisciplinaire, holistische benadering van landbouw. Hun belangrijkste streven: voedzaam voedsel verbouwen op een manier die goed is voor mens en planeet. "Een gezonde bodem levert voedsel dat rijk is aan goede voedingsstoffen, zoals mineralen en vitamines. We willen dat onze boerderij een spil wordt in het onderzoek naar en uittesten van nieuwe landbouwtechnologieën, met een focus op duurzaamheid, voedingswaarde en klimaatbestendigheid. Onze filosofie is eenvoudig: we combineren oude natuurwijsheid met cutting-edge innovatie voor het beste resultaat. We verbouwen hier meer dan duizend verschillende soorten gewassen, wat ons een van de meest biodiverse boerderijen ter wereld maakt. Met Quintosapore willen we een pionier zijn voor duurzame landbouw en uiteindelijk een blauwdruk voor boerderijen overal ter wereld."

Financiële veerkracht: een bedrijfsmodel op 4 pijlers

“Wij stellen ons een toekomst voor waarin landbouw niet alleen het land in stand houdt, maar ook de financiële gezondheid van boeren en hun gemeenschappen.” Door diversificatie, innovatie en strategische planning willen de broers een landbouwmodel opzetten dat bestand is tegen economische schokken, veranderende vraag en klimaatverandering. Door prioriteit te geven aan duurzame winstgevendheid, eerlijke verdeling van hulpbronnen en levensvatbaarheid op lange termijn, werken ze aan een toekomstbestendig model.

Quintosapore werkt aan een gediversifieerd bedrijfsmodel, met inkomsten uit vier verschillende activiteiten, die nu elk ongeveer 25% van het bedrijf uitmaken: 

• Winkel: verkoop van verse seizoensproducten in de winkel in het dorp.

• Bezorging: bezorging van verse groenten en fruit aan particulieren en bedrijven in het hele land.

• Evenementen: culinaire soil-to-fork-diners, rondleidingen op de boerderij, bruiloften en besloten feesten.

• Export/webwinkel: productlijn van delicatessen onder de noemer soil-to-jar.

Sinds ze in 2023 met dit bedrijfsmodel zijn begonnen, is de omzet van elk bedrijfsonderdeel jaar op jaar verdubbeld. “We streven ernaar om tegen het einde van 2025 break-even te draaien. En we hopen vooral onze houdbare soil-to-jar-productlijn binnen twee jaar tot het belangrijkste onderdeel van het bedrijf maken.”

De eerste biomimic boerderij ter wereld

Biomimetische landbouw – ook wel biomimicry in de landbouw genoemd – is een benadering waarbij landbouwpraktijken worden ontworpen naar het voorbeeld van natuurlijke ecosystemen. Het is geïnspireerd op de efficiënte, veerkrachtige en duurzame manier waarop de natuur voedsel produceert.

Door de patronen van de natuur na te bootsen, kunnen boeren diverse, weerbare en evenwichtige gewassen creëren. Dit vermindert de afhankelijkheid van chemische gewasbeschermingsmiddelen en promoot biologische, regeneratieve landbouwmethoden. Biomimic farming heeft als doel de oogstopbrengst te verbeteren en tegelijkertijd de bodems gezond en het ecosysteem vitaal te houden. “Onze belangrijkste focus is luisteren naar en begrijpen van de bodem en al het bodemleven.”

"Eigen zaadproductie is centraal komen staan in onze aanpak, het maakt ons weerbaarder tegen klimaatverandering"

Hoe zelf geproduceerde zaden de sleutel tot veerkracht werden

Bij Quintosapore is het werken op regeneratieve en biologische wijze een vanzelfsprekend onderdeel van hun aanpak. De broers wilden hun gewassen graag biologisch laten certificeren, maar in Italië wordt certificering per product verleend. Dat was nogal een uitdaging. "Er kunnen maar zo’n 30 variëteiten biologisch worden gecertificeerd, terwijl wij met meer dan 500 gewassen zijn begonnen. We zijn een samenwerking aangegaan met Slow Food om een oplossing te vinden. De certificeringsinstantie stemde ermee in om ons volledig biologisch te certificeren, op voorwaarde dat we al onze zaden en zaailingen zelf zouden produceren. Dat bleek uiteindelijk een gouden greep. De meeste variëteiten die we telen zijn zo zeldzaam of uniek, dat we ze sowieso niet hadden kunnen kopen, zelfs als we dat wilden."

Zaadsoevereiniteit is zo min of meer centraal komen te staan in het agrarische model. "Het verhoogt de veerkracht en het aanpassingsvermogen aan klimaatverandering van onze gewassen. Commerciële zaden komen niet hier vandaan en zijn dus geoptimaliseerd om te groeien in andere omstandigheden, bodems en microklimaten. Als je die zaden hier zou planten, hebben ze het moeilijk, tenzij je ze volspuit met kunstmest. Onze methode is anders: we markeren de mooiste vruchten in het veld met een rood-witte streep – ‘niet aanraken’. Dit wordt onze zaadvoorraad. Na verloop van tijd passen deze zaden zich perfect aan, aan onze bodem en ons klimaat. Elk jaar worden onze gewassen sterker. Het stelt ons zelfs in staat om nieuwe variëteiten te ontwikkelen – ongeveer 20 per jaar – waarvan we er drie of vier stabiliseren."

Een extreme droogte die leidde tot een eurekamoment

In 2022 werd Umbrië, net als een groot deel van Europa, getroffen door de ergste droogte sinds het begin van de metingen. Van februari tot november viel er vrijwel geen regen. De grond barstte open. Gewassen verdorden. In de zomer zorgden drie zware hittegolven ervoor dat de temperatuur opliep tot 42°C. “We oogstten paprika's en tomaten die al ‘gekookt’ waren aan de planten. We moesten moeilijke beslissingen nemen om te overleven. We stopten tijdelijk met het maken van conserven en concentreerden ons alleen nog op de levering aan onze winkel. Het was verschrikkelijk om gewassen te zien afsterven, omdat we ze niet konden besproeien vanwege gebrek aan water.”

"Boeren hebben altijd gehoord dat ze de natuur slimmer af moeten zijn. Maar wat als we dat omdraaien?"

Maar toen volgde een sleutelmoment, dat deze tragedie voor de broers omzette in hun grootste inspiratiebron. "Op een avond liepen mijn broer en ik door het stuk bos dat van onze boerderij naar het huis van onze ouders leidt. Toen we het bos inliepen, merkten we meteen op dat het er minstens vijf of zes graden koeler was dan op het open veld. Toen we wat gevallen bladeren opzij veegden, ontdekten we dat de grond eronder nog vochtig was. De bosgrond zat vol leven. Onkruid had niet de overhand. Er waren ongedierte en ziekteverwekkers aanwezig, maar die domineerden niet."

"Toen drong het tot ons door. Niemand irrigeert het bos. Niemand bemest het. Er is geen gewasrotatie in een bos. En toch floreert het. Zelfs onder barre omstandigheden. Er is ons altijd verteld dat wij als boeren de natuur ‘slimmer af moeten zijn’. Maar wat als het andersom is? Wat als we, in plaats van de natuur te dwingen zich aan onze behoeften aan te passen, wij van haar systemen leren en onze landbouw daarop baseren?"

"Alles – absoluut alles – begint met gezonde bodem”

Van geïsoleerde oplossingen naar een systeembenadering

“Conventionele landbouw is gebaseerd op geïsoleerde oplossingen. Heb je een probleem? Fiks het. Meestal doen we dat door ‘het probleem’ te elimineren. Onkruid, parasieten, ziekteverwekkers? Dood maken. Zo werkt landbouw. Biologische landbouw is daarin niet veel anders, behalve dat sommige bijzonder schadelijke producten daar niet zijn toegestaan. Maar dit reactieve model leidt tot afhankelijkheid: elk jaar heb je meer bestrijdingsmiddelen nodig om hetzelfde resultaat te behalen.”

De openbaring in het bos deed de twee broers beseffen dat ze niet langer moesten denken in problemen maar in systemen. “In natuurlijke ecosystemen is de bodem bijvoorbeeld nooit kaal. Zodra dat wel het geval is, komt er onkruid omhoog, om de bodem te bedekken. Dus als je de grond op je akker bewerkt en kaal laat, zal de natuur reageren door er onkruid te laten groeien. Als je stopt met ploegen en alleen af en toe het gras maait, dan verdwijnt het onkruid vanzelf. Dat is een van de mooie ontdekkingen die we vorig jaar hebben gedaan. Je moet leren om mét het systeem te werken, in plaats van ertegenin.”

"We zijn van plan volgend jaar te stoppen met gewasrotatie. Daardoor raken we onze biologische certificering kwijt"

Het bos wees hen de weg. Bomen bleken essentieel te zijn. Ze zorgen voor schaduw en temperen de temperatuur. Zelfs in de winter kunnen boomstammen de omgevingstemperatuur binnen een straal van 10 meter met wel 5 °C verlagen. Afgevallen bladeren worden mulch, die de bodem beschermt en van voeding voorziet. En dan is er nog de bodem zelf. Een gezonde bosbodem bruist van het leven. “Een enkele lepel bevat meer micro-organismen dan er mensen op aarde zijn. Als je in die bodem graaft, vind je stukjes hout, zelfs houtskool – overblijfselen van oude bosbranden. Deze werken als sponzen en helpen de bodem vocht vast te houden. Alles – absoluut alles – begint met gezonde bodem.”

Interessant detail: door hun natuurlijke aanpak zal hun zwaarbevochten biologische certificering waarschijnlijk niet lang standhouden. De broers zijn van plan om volgend jaar te stoppen met gewasrotatie, wat meestal gebruikelijk is in regeneratieve landbouw. "Onze bodem is gezond en veerkrachtig, dus verwachten we hogere opbrengsten en een veel efficiëntere workflow als we hetzelfde gewas op dezelfde plek telen. Omdat we veel met de hand doen, zal het tot aanzienlijke kostenbesparingen leiden.” Dat die beslissing hen waarschijnlijk hun biologische certificering zal kosten, daar liggen ze niet wakker van.

De lessen van de natuur toepassen op de landbouw

“Toen we eenmaal begrepen hoe veerkrachtig de natuur is, vroegen we ons af: welke oplossingen kunnen we als boeren toepassen?” Quintosapore werkt met vijf belangrijke technieken die de ruggengraat vormen van het biomimetische landbouwmodel:

1. Agroforestry – Paulownia Tomentosa

De eerste stap lag voor de hand: bomen planten. Ze verdiepten zich in agroforestry, waarbij bomen worden geïntegreerd in landbouwsystemen. Meestal kiezen boeren voor productieve soorten zoals fruitbomen, notenbomen, olijfbomen of vijgenbomen, maar het duurt tientallen jaren voordat deze bomen groot genoeg zijn om echt schaduw te bieden. Veel soorten hebben bovendien irrigatie nodig of hebben wortelsystemen die met andere gewassen concurreren om voedingsstoffen.

"We hebben 1,000 Paulownia-bomen geplant, de snelstgroeiende soort ter wereld. Die geven over twee jaar al schaduw"

“Toen ontdekten we Paulownia Tomentosa, de snelst groeiende groene boom ter wereld. Onder ideale omstandigheden kan deze boom in één jaar wel zeven meter groeien. Dat betekent dat we in slechts twee tot drie jaar schaduw kunnen creëren. Wat vooral wordt gezien als een sierboom, wordt nu een hoeksteen van ons agro-ecologische systeem. We hebben afgelopen jaar ongeveer 1000 Paulownia-bomen op onze boerderij geplant."

Paulownia biedt nog meer voordelen:

• De bomen bloeien in het vroege voorjaar en trekken dan een verscheidenheid aan insecten en vogels aan.

• De bladeren en bloemen zijn eetbaar. De bladeren bevatten van nature hoge concentraties stikstof, kalium en magnesium.

• Het wortelstelsel concurreert niet met andere gewassen en de bomen hebben geen irrigatie nodig.

• In de zomer filtert het bladerdak ongeveer 55% van het zonlicht – genoeg om te koelen, maar niet om het zonlicht volledig te blokkeren – en in de winter vallen de bladeren af, waardoor zonlicht alsnog de bodem bereikt.

2. Biochar – De bodemstructuur van bossen nabootsen

Biochar is een vorm van houtskool dat wordt gemaakt door verschillende soorten plantaardige biomassa te pyrolyseren, zoals snoeiafval, maïsstengels, rijstvliesjes of gedroogd bladmateriaal. Het resultaat: een zeer poreus materiaal dat voor 90% uit koolstof bestaat. Biochar bootst de sponsachtige eigenschappen van bosgrond na. Het maakt de grond lichter, verbetert de structuur en biedt een perfecte groeibodem voor micro-organismen, waardoor een bloeiend ondergronds ecosysteem ontstaat.

Wanneer biochar op de grond wordt aangebracht:

• verbetert het vermogen om water en voedingsstoffen vast te houden.

• verbetert het de microbiële activiteit en versnelt het de humusvorming.

• werkt het als een langdurige koolstofopslag, wat bijdraagt aan klimaatmitigatie.

“Hoe meer onze Paulownia-bomen groeien, hoe meer biomassa we kunnen produceren die we kunnen omzetten in biochar. Tot nu toe hebben we op ons land al 1,5 ton biochar toegepast – een enorme hoeveelheid als je weet hoe licht het materiaal is. Binnen een jaar verbeterde de waterretentie in onze bodem met 60% en explodeerde het microbiële leven.”

3. Effectieve Micro-organismen (EM®)

EM® – kort voor Effectieve Micro-organismen – is een microbiële cocktail ontwikkeld door de Japanse wetenschapper Dr. Teruo Higa. Het bestaat uit zo’n 80 nuttige micro-organismen – waaronder stikstofbindende bacteriën, gist, mycelium en aërobe en anaërobe bacteriën – die actief samenwerken om de bodemvruchtbaarheid te verbeteren, ziekteverwekkers te onderdrukken, de opname van voedingsstoffen te verhogen en de weerbaarheid van planten te versterken.

“Op onze boerderij gebruiken we een machine die een 2% EM-oplossing in water injecteert, die we één keer per week op het land toepassen. Toen we deze speciale mix van micro-organismen combineerden met biochar, gebeurde er iets opmerkelijks: de micro-organismen vermenigvuldigden zich twee keer zo snel. Het bleek liefde op het eerste gezicht. Het mooie is dat na verloop van tijd, als de micro-organismen zich in de bodem nestelen, de frequentie en dosering verminderd kunnen worden, omdat het bodemleven een evenwicht bereikt."

"Binnen een jaar constateerden we een verbluffende toename van het nutriëntengehalte in verschillende gewassen"

De resultaten waren boven verwachting. De productiviteit van de planten verdubbelde, ofwel het gewicht van de oogst per plant verdubbelde. "Het zorgde zelfs voor enkele onverwachte problemen in het eerste jaar, toen de vegetatieve groei zo sterk was dat ze om ruimte strijden en we een aantal planten moesten verwijderen. En dat is niet alles. In samenwerking met de Universiteit van Urbino – de thuisbasis van het grootste microbiologielaboratorium van Italië – begonnen de broers met het meten van de nutriëntendichtheid van hun gewassen. “Binnen een jaar constateerden we een verbluffende toename van het nutriëntengehalte in verschillende gewassen, zoals de polyfenolzuren in olijfolie, vitamine C in tomaten en vezels in boerenkool. Net als in onze darmen leidt microbiële diversiteit in de bodem tot gezondere, robuustere systemen – zowel voor planten als voor mensen.”

4. Quantum-Based Agriculture – Telen met frequenties

Quantum-Based Agriculture is een opkomende discipline die onderdelen uit de kwantumfysica toepast op de landbouw. Door inzicht in de onderlinge verbondenheid van alle elementen, streeft deze benadering naar optimalisatie van de plantengroei en de bodemgezondheid. Planten worden hierbij beschouwd als energetische wezens. Kwantumgebaseerde landbouw zoekt naar balans met de energievelden van de natuur. Het doel? Het verhogen van de opbrengst en de kwaliteit en het brengen van evenwicht in het ecosysteem. 

Sommige effecten van onze nieuw toegepaste biomimetische praktijken konden we in het begin niet verklaren. “We merkten dat in de proefbedden waar we de Effectieve Micro-organismen hadden toegepast, de planten minder last hadden van ongedierte. Zelfs als er insecten op landden, aten ze de bladeren niet op. We wisten dat de planten sterker waren, maar waarom? We hebben botanici en agronomen geraadpleegd, maar niemand had een duidelijk antwoord.”

"Gezonde planten vibreren op een hogere frequentie. Ongedierte laat de sterke planten liever met rust, het is een mechanisme van natuurlijke selectie"

“Daarom zijn we gaan samenwerken met de Italiaanse Nationale Onderzoeksraad (CNR). Zij hebben sensoren aan onze planten bevestigd en ontdekten iets bijzonders: gezonde planten trillen op een hogere frequentie dan zwakkere planten. Ongedierte – de schoonmaakploeg van de natuur – lijkt planten met een lagere trillingsfrequentie te detecteren en aan te vallen. Het is een mechanisme van natuurlijke selectie: de sterke planten worden met rust gelaten. Deze ontdekking heeft ons enthousiast gemaakt om de mogelijkheden van kwantumgebaseerde landbouw verder te verkennen.”

5.  Anaërobe compostering – Bokashi-methode

Bij Bokashi-compostering wordt organisch afval gefermenteerd met behulp van een specifieke mix van nuttige micro-organismen. Deze micro-organismen zijn meestal een combinatie van bacteriën, gisten en schimmels. 

“In tegenstelling tot traditionele compostering, is bokashi-compostering anaeroob, ofwel zonder zuurstof. De nuttige micro-organismen breken het organische materiaal volledig af. Met deze methode keert vrijwel alle koolstof terug naar de bodem, waar het wordt vastgelegd.”

What comes next?

De broers werken samen met verschillende universiteiten en onderzoekscentra. "Zij willen graag hun kennis en expertise delen en willen in ruil daarvoor leren van onze methoden en experimenten. Het plan voor de komende twee jaar is om gezamenlijk wetenschappelijke bewijslast voor het effect van biomimetische landbouw op te bouwen, waarbij alle verzamelde gegevens worden geanalyseerd en gevalideerd, zodat we onze bevindingen openbaar kunnen maken. Het is de volgende stap in ons streven om een blauwdruk te worden voor boerderijen overal ter wereld.”