Joris Lohman: “Duurzaamheid is niet uit, het is alleen niet meer trendy”

Volgens expert duurzame landbouw Joris Lohman is het huidige voedselsysteem onhoudbaar. We moeten volgens hem anders gaan produceren en anders gaan consumeren. Food Inspiration sprak met hem en vroeg hem wat foodprofessionals kunnen doen in deze transitie naar een toekomstbestendig voedselsysteem.

Lohman: “Rond het jaar 2015 was duurzaamheid een hype. Het was ‘in’ om een impactbedrijf te zijn en vegan concepten schoten als paddenstoelen uit de grond. Maar nu, tien jaar later, staat duurzaamheid op een lager pitje. Veel groene foodconcepten zijn gestopt of failliet gegaan. Duurzaam beleid wordt door grote bedrijven wegbezuinigd; het levert vaak te weinig knaken op. Anno 2025 wordt weer meer gekeken naar profit dan naar people en planet.”

Lees ook

Is dit het einde van duurzaamheid in de horeca?

Horecaondernemers zien zich genoodzaakt concepten aan te passen

Van hoera-duurzaamheid naar integratie in de branche

“Het was misschien ook iets too much, die hoera-duurzaamheid. In veel gevallen lag er geen duidelijke businesscase ten grondslag aan het duurzaamheidsdenken. Uiteindelijk is je bedrijfsidee dan eindig. De markt corrigeert zichzelf. Daar ben ik niet negatief over. Het is ergens ook een opluchting dat de hype rondom duurzaamheid voorbij is en dat het thema nu meer een langetermijnstrategie wordt. Het gaat erom dat we nu de volgende stappen zetten die nodig zijn in die transitie.”

“Gelukkig zie je dat de onderliggende trends die aan die ‘hoera-duurzaamheid’ ten grondslag lagen, niet volledig naar de achtergrond verdwenen zijn. Duurzaamheid is niet meer trendy, maar het is niet ‘uit’. Verantwoord ondernemerschap blijft. Er zijn nog heel veel bedrijven en mensen die het goede proberen te doen en het duurzaamheidsdenken in hun bedrijf hebben geïntegreerd, ook in de foodbranche.”

Tijd voor een nieuw voedselsysteem

Lohman: “Toch is het huidige voedselsysteem niet duurzaam, aangezien het systeem voor heel veel spelers in de keten niet winstgevend is. De focus op de productie van goedkoop eten heeft geleid tot grootschaligheid en sterk bewerkt en daardoor ongezond voedsel. Veel mensen eten zichzelf letterlijk ziek. Overgewicht is een groot maatschappelijk probleem. Daarnaast verspillen we een derde van al het voedsel dat we produceren. Het hele systeem heeft een enorme negatieve impact op het milieu. Willen we ons voedselsysteem structureel verduurzamen, dan moeten we anders gaan produceren, anders gaan consumeren en minder gaan verspillen. En dat allemaal tegelijkertijd.”

Anders produceren

Lohman ziet voor een duurzame toekomst van het voedselsysteem veel kansen in de landbouwsector. “Technologie kan de sector een enorme boost geven. Met name in de akkerbouw, maar ook in de veehouderij. De primaire sector wordt vaak gezien als veroorzaker van de problemen, maar ik zie die eerste schakel in de keten juist als belangrijk onderdeel van de oplossing. Veel boeren hebben onvoldoende financiële middelen om de benodigde investeringen te bekostigen. ‘Hoe kan je groen worden als je rood staat?’, is een veelgehoorde uitspraak onder boeren. Een oplossing ligt in ketensamenwerking waarbij er een betere marge naar boeren gaat die willen verduurzamen.”

Kipster als succesvol voorbeeld

“Een succesvol voorbeeld van ketensamenwerking is Kipster. Lidl verkoopt de eieren van deze meest duurzame kippenstal ter wereld en heeft al vooraf een afnamegarantie gegeven, zodat de investering mogelijk werd. Daarna werd de duurzame stal gebouwd. De mest van de kippen wordt opgevangen en op Groningse tarweakkers uitgereden. Van de oogst wordt meel gemaakt, waarmee een bakker brood bakt dat ook verkocht wordt in de 440 Nederlandse Lidl-filialen. Reststromen en brood dat niet verkocht is, wordt weer aan de kippen gevoerd. Lidl verkoopt ook het haantjesvlees. Victoria Trading, een inkooporganisatie voor onder andere de Efteling en Kwalitaria, werkt eveneens met de producten van Kipster. Zo’n mechanisme zou voor veel meer productcategorieën in de keten kunnen werken. Ik kan niet wachten tot ‘de Kipster’ voor broccoli of voor koffie opstaat.”

Lees ook

Bij Kipster leggen tevreden kippen klimaatneutrale eieren

Ruud Zanders breidt met zijn revolutionaire duurzame kippenboerderij uit naar de VS

Anders consumeren

“Consumenten hebben in potentie ook veel macht, maar in de praktijk gaan ze toch vaak voor de makkelijke en goedkope keuze. Vaak is dat niet de duurzame keuze. Daarnaast heeft de gemiddelde consument weinig kennis over voeding waardoor die überhaupt niet weet wat de beste optie is. Ik geloof daarom niet dat de verandering vanuit de consument gaat komen.”

“Maar dat betekent niet dat consumenten er niet toe doen. Juist door te accepteren dat de consument niet uit zichzelf zal verduurzamen, ontstaat ruimte voor de volgende fase in de voedseltransitie. De opdracht voor foodprofessionals is om goede inkoopkeuzes te maken en door consumenten te verleiden tot het maken van duurzame keuzes, door die het lekkerst en makkelijkst te maken.”

Wat kunnen foodprofessionals doen?

“Horecaondernemers, cateraars, chefs en andere foodprofessionals bepalen wat er op het bord ligt en bij welke partijen wordt ingekocht. Zij hebben een veel grotere rol dan ze vaak zelf beseffen. De inkoopkeuzes die zij maken bepalen voor een groot deel ons voedselsysteem. Mijn advies aan hen zou zijn: verdiep je in je leveranciers en in hun werkwijze. Maak daarin de bewuste keuze en wees transparant. Zet geen bedreigde diersoorten meer op het menu, serveer überhaupt niet te veel vlees en vis en kies voor groenten en fruit uit het seizoen.”

Lees ook

Transitiekundige Anna-Louisa Peeters: "We moeten onze fixatie op dierlijk eten doorbreken"

Promotieonderzoek beschrijft 12 oplossingen voor een meer plantaardig eetpatroon