No-waste pionier Matriark bouwde in de VS een eigen supply chain die upcycling ondersteunt

Anna Hammond is de oprichter en CEO van Matriark Foods, een bedrijf dat als missie heeft om verspilling van vers voedsel tegen te gaan. Dat doen ze door reststromen uit de voedselproductie te verwerken tot gezonde smaakvolle producten voor foodservice, retail en voedselbanken. Het bedrijf verwerkt overschotten van boerderijen tot lang houdbare basisingrediënten, zoals bouillonconcentraat en pastasauzen. En dat klinkt een stuk makkelijker dan het is. Om dit te kunnen doen, moesten Anna en haar team een compleet nieuwe voedselveilige toeleveringsketen ontwikkelen die deze vorm van upcyclen ondersteunt.

Waar draait het om bij Matriark Foods?

"Ik heb Matriark Foods in 2018 opgericht als een impactbedrijf in de foodsector”, begint Hammond. Het bedrijf redt verse groenten die anders nooit op het bord zouden belanden, maar op de afvalberg. Matriark upcyclet de onverkochte overschotten van boerderijen, door de markt afgekeurde producten die qua specificaties niet aan het schoonheidsideaal voldoen en ongebruikte groenteresten uit de industrie door ze te verwerken tot kwalitatieve basisingrediënten voor foodservice, retail en voedselbanken. “We hebben daarvoor een toeleveringsketen gecreëerd, waarbij we samenwerken met productielocaties en kleinschalige tot middelgrote boeren om voedselverspilling in de keten te voorkomen. We doen het vanwege de positieve impact op het milieu, maar kunnen tegelijkertijd extra inkomsten creëren voor boeren en veel meer mensen toegang tot gezond voedsel geven."

Waardoor besloot je om Matriark Foods op te richten?

"Ik ben als kind opgevoed met een groot bewustzijn rond verspilling, waaronder eten. Mijn twee oma’s, van wie de ene op een boerderij opgroeide en de andere een politiek vluchteling was, leerden me om spaarzaam en respectvol met spullen om te gaan. In mijn vorige baan was ik de bedenker en Executive Director van een programma rond gezond eten, dat gericht was op jongeren en gezinnen in de achterstandswijken van New York. Een onderdeel van ons programma was dat we regelmatig overtollige verse groenten en fruit van boerderijen uit de omgeving naar de stad haalden en gebruikten in onze lessen. Het drukte me met mijn neus op de feiten. Ik zag de krankzinnige logistiek die gepaard ging met de distributie van voedseloverschotten, zonder gekoelde opslag of met beperkte beschikbaarheid van vrachtwagens, met een sterk fluctuerende vraag, en hoe in die keten uiteindelijk enorme hoeveelheden perfect eetbaar voedsel werden weggegooid. Het was gekmakend om te zien dat er zoveel voedsel werd verspild, terwijl ik wist dat de tieners in mijn programma nauwelijks toegang hadden tot verse groenten en fruit. ‘It was a wrong that needed to be righted’"

Wat zijn je eerste lessen geweest?

"Om heel eerlijk te zijn, had ik vooraf geen idee hoe moeilijk het zou zijn. En dat is maar goed ook, want als ik had geweten wat ik nu weet, was ik er misschien nooit aan begonnen. Alleen al het vinden van een geschikte locatie om ons eerste product te produceren, duurde meer dan een jaar. Uiteindelijk vonden we een kleine co-packing faciliteit die al verschillende producten verpakte voor boerderijen en bedrijven in de omgeving. Zij wilden ons wel helpen met onze eerste kleine productiebatch, maar de dag voordat we live zouden gaan met de productie, trokken zij zich terug. Ze belden op en zeiden: 'Sorry, er zijn te veel klanten met grote volumes die de faciliteit volle productiedagen nodig hebben. We kunnen pas over een aantal maanden met jullie proefdraaien.”

"We waren er helemaal klaar voor, alles was voorbereid, de ingrediënten waren er en opeens stonden we met lege handen. Ik pakte de telefoon en belde iedereen die ik kende in elke staat langs de oostkust om te vragen of ze een co-packing faciliteiten wisten die zou kunnen helpen. Het leek een kansloze missie te worden. De meeste locaties waren al tot 18 maanden vooruit volgeboekt. Tot ik bij toeval iemand aan de telefoon kreeg in Portland, Maine, die werkte aan een project in opdracht van de USDA, het Amerikaanse Ministerie van Landbouw. Voor een groep boeren in de Portland Maine Food Shed was ze op zoek naar iemand die geüpcyclede producten kon maken met overtollige producten van deelnemende boerderijen. Ze vroeg of we deel wilden uitmaken van dat project. Het zou ons toegang geven tot een grote incubator-shared kitchen waarin we ook onze eigen producten mochten maken. Ik stapte in mijn auto, reed rechtstreeks naar Portland, ontmoette een geweldige groep mensen en dat bleek uiteindelijk de kickstart van Matriark te zijn."

"We gingen van start met zeven boerderijen in de regio Portland, Maine, waarbij we hun overschotten verzamelden en daar verschillende lang houdbare producten van maakten. Fork Food Lab, de incubator keuken, ondersteunde ons een jaar lang. We maakten drie verschillende soorten bevroren purees, die we succesvol verkochten op de markt tijdens Thanksgiving-week in 2018. Dat was tweeënhalve maand na dat eerste telefoontje. En minstens zo belangrijk: we maakten ineens deel uit van een ongelooflijk ecosysteem van mensen die werkten aan het oplossen en meetbaar maken van voedselverspilling op boerderijen. Dat was het moment waarop we voorzichtig begonnen met de eerste schetsen voor een eigen verwerkingsfaciliteit, die het kernprobleem zou aanpakken waar we al vanaf de start tegenaan liepen: namelijk dat er in de VS geen flexibele, mid-scale food processing faciliteiten bestaan. Het is kleinschalig of massaproductie, maar er zit niets tussenin."

Vanaf de start lag de focus op foodservice als primair verkoopkanaal. Hoe heeft dat uitgepakt?

"We hebben de vrij ongebruikelijke keuze gemaakt om ons eerst volledig te richten op foodservice. Ik had het gevoel dat we met het creëren van kleine retailverpakkingen, nauwelijks een deuk in een pak boter zouden slaan, terwijl we met elkaar een gigantische probleem hebben op te lossen. Ik weet dat de industrie voor verpakte consumptiegoederen erg traag kan zijn en ik ben een erg ongeduldig persoon. Ik was overtuigd dat we sneller een grotere impact konden hebben als we voet aan wal zouden krijgen binnen de foodservice. We gingen meteen voor de grote volumes. 

"We lanceerden in de foodservice en hadden het geluk dat er een paar dingen samenvielen. In de herfst van 2019, werden we uitgenodigd voor het Stop Food Waste-evenement van Compass Group in het Javits Convention Center in New York, precies op het moment dat we ons eerste houdbare geüpcyclede product klaar hadden. We lanceerden op het evenement en we ontmoetten daar een aantal belangrijke beslissers die hoog in de boom bij Compass Group zaten, die het product lekker vonden, het concept begrepen en enthousiast waren over wat we in relatief korte tijd voor elkaar hadden gekregen. Dankzij onze deelname aan dit evenement konden we onze entree maken bij diverse grote foodservicebedrijven en werden we opgepikt door de groothandels U.S. Foods en Sysco. Toen we begin maart 2020 eindelijk klaar waren met al het papierwerk, verkochten we vrijwel direct ons eerste pallet met groentebouillonconcentraat. Dat was een geweldige erkenning."

"En toen kwam natuurlijk de pandemie en kwam de foodservicemarkt wereldwijd tot stilstand. Dat was bizar. Gelukkig konden we gedurende de covid-periode nog steeds een groot project uitvoeren voor Restaurant Associates. Zij maakten voedselpakketten voor zorgverleners en vroegen ons of we een kleinere versie konden maken van ons product om toe te voegen aan de pakketten. Dat ene project hield ons het eerste jaar op de been. Het stelde ons in staat om boeren te betalen voor hun overschotten en voedsel naar mensen in nood te brengen, terwijl we samenwerkten met een toonaangevend cateringbedrijf. Ondanks het feit dat de wereld er ineens totaal anders uitzag, konden we volledig trouw blijven aan onze ambities. Dat jaar gaf ons ook de tijd om onze zakelijke relaties te verstevigen.  Het leidde ertoe dat we werden geselecteerd om deel te nemen aan de eerste Foodbuy Accelerator voor minority- & women-owned businesses. Daardoor konden we aansluiten bij Foodbuy, de grootste collectieve inkooporganisatie ter wereld voor Compass Group."

Zijn er onderweg ook harde lessen of mislukkingen geweest?

"Het ontwikkelen van onze toeleveringsketen is ongelooflijk ingewikkeld gebleken. Iedereen met wie we samenwerken moet tonnen papierwerk invullen. Ze moeten op schrift stellen dat het voedsel dat ze aan ons leveren anders weggegooid zou worden. Ze moeten de mensen op hun fabrieksvloer trainen om de producten op de juiste manier in te zamelen en ze moeten voldoen aan alle denkbare regels rondom voedselveiligheid en traceerbaarheid. 

Ook de productie zelf liep niet altijd op rolletjes. In de eerste paar productontwikkelingsrondes hebben we een aantal incidenten waarbij we alles moesten afsluiten, opnieuw opstarten, teruggaan naar de leverancier en uitleggen wat er moest worden verbeterd. Dat was niet gemakkelijk. Wat ons uiteindelijk gered heeft, is de bijna onuitputtelijke bereidheid van iedereen om het te blijven proberen. De eerste paar keer was het echt een puinhoop, maar dat hoort bij een start-upfase. Als je met iets nieuws bezig bent, zijn er een miljoen dingen die mis kunnen gaan. Je moet gewoon opstaan, stoppen met huilen en opnieuw beginnen."

In de loop der tijd is je organisatie gegroeid. Hoe zorg je dat de bevlogenheid uit de beginjaren overeind blijft?

"Bij het samenstellen van ons team en het zoeken naar mogelijke partnerschappen let ik op twee dingen: passie en het niet aflatende vermogen om problemen op te lossen. De wil om 'ja' te zeggen. Het verlangen om het gewoon te fiksen. Toen ik met dit bedrijf begon, stuurde een van mijn zonen me een link naar de documentaire Free Solo. Het gaat over een gekke vent die zonder touwen en zonder zekering El Capitan, een bijna verticale bergwand, beklimt. Het bewonderenswaardige daaraan is vooral de manier waarop hij naar deze berg kijkt. Hij zoekt steeds naar nieuwe plekjes, net groot genoeg om een deel van zijn vinger of een teen in kwijt te kunnen, om hem naar het volgende niveau te brengen. Dat is precies waar het bij het oplossen van grote problemen om gaat. Je moet dat ene kiertje vinden, dat kleine stukje houvast om een stap verder te komen. Dat kan een persoon zijn, dat kan een apparaat zijn, dat kan een zakenpartner zijn. In dit bedrijf, in en elke baan die ik ooit heb gehad, ben ik altijd op zoek geweest naar de volgende richel om me verder te brengen."

Je bokst op tegen een groot en log systeem, waardoor het soms moeilijk is om vooruitgang te boeken. Hoe blijf je gemotiveerd?

"We boeken vooruitgang in verschillende markten. We hadden een vliegende start, maar de foodservicemarkt bleek in de praktijk soms ongelooflijk traag te zijn. Toen we werden aangemoedigd om onze producten ook in de retail te lanceren, was ik huiverig, maar ook klaar om het een kans te geven. Ik wilde op het pad van ‘big impact’ blijven, dus het product voor de retail moest een bulkproduct zijn, dat consumenten regelmatig gebruiken. We brachten drie SKU's tomatensauzen op de markt, gemaakt van een enorme voorraad afgekeurde tomaten die niet aan de specificaties voldeden. We hadden een voorzichtige, stapsgewijze lancering gepland, maar in het eerste uur van de Expo East tradeshow werden we opgepikt door Whole Foods. Nu zijn onze sauzen verkrijgbaar in 55 Whole Foods-winkels in het Noordoosten van de VS, in nog eens 255 andere supermarkten en ook op het online platform Fresh Direct. Het is interessant en hoopvol om te zien hoe snel consumenten ons product omarmen. De feedback en buzz rond klimaatvriendelijk voedsel stemt ons hoopvol over de toekomst."