In Nederland leven meer dan een miljoen mensen onder de armoedegrens. Mensen die een beroep willen doen op (gratis) voedselhulp kunnen terecht bij de sociale supermarkten die er in het hele land zijn. Consumenten met een minimuminkomen kunnen er gratis of met flinke korting boodschappen doen.

Voedselbanken Nederland maakte recent cijfers bekend; hieruit blijkt dat het aantal mensen dat in coronajaar 2020 een beroep heeft gedaan op de regionale voedselbanken, opnieuw is gestegen (met ruim zeven procent tot ruim 160.000 personen).

Veel mensen die in aanmerking komen voor voedselhulp via de Voedselbank of andere partijen, blijven dus onder de radar. Vanwege onbekendheid met de mogelijkheden. Of een gevoel van schaamte dat mensen weerhoudt om aan te kloppen voor voedselhulp. Recent startte Voedselbank Nederland daarom met een speciale mediacampagne (die loopt tot eind juni) om hier aandacht voor te vragen, onder meer via Radio 538, NPO 2 en 5, regionale radiozenders en online via YouTube, Facebook en Instagram. 

Een alternatief voor de voedselpakketten zijn de zogenoemde sociale supermarkten. In sociale supermarkten kunnen mensen met een minimuminkomen gratis of met flinke korting boodschappen doen. Deze sociale supers zijn een prettig alternatief voor de bekende voedselpakketten, omdat de klanten zelf hun boodschappen kunnen kiezen en niet afhankelijk zijn van wat de voedselbank in het pakket stopt. De supermarktformule is in de praktijk laagdrempeliger dan het aanvragen van een voedselpakket.

Groei

Momenteel hebben naar schatting 65 van de totaal 171 lokale voedselbanken een winkeluitgifte, waarbij klanten zelf kunnen shoppen. Al noemt de koepelorganisatie Voedselbanken Nederland het liever niet ‘sociale supermarkt’ maar een andere manier van uitgifte. Zoals de Voedselbank Rotterdam die anderhalf jaar geleden een eigen supermarkt begon, naast de pakketuitgifte. Het aantal winkels van voedselbanken zal post-corona groeien, zo is de verwachting bij Voedselbanken Nederland.

Door heel het land zijn er op lokaal niveau meerdere vergelijkbare social-supermarktconcepten die op deze behoefte inspelen (zie verderop). “Een supermarkt geeft mensen meer keuzevrijheid,” verklaart Pien de Ruig, bestuurslid Voedselbanken Nederland. “Dat vinden onze klanten prettig. Als je niet van bloemkool houdt, pak je dus ook geen bloemkool.”

Bezoekers krijgen kaartjes waarmee ze in verschillende categorieën tot een bepaald maximum gratis kunnen shoppen. Een vrijwilliger loopt mee in de winkel met de klant, zodat er ook een praatje kan worden gemaakt. Volgens De Ruig is het de bedoeling dat er post-corona meer supermarktuitgiftepunten bijkomen op lokaal en regionaal niveau.

Dit zal overigens niet bij elke vestiging van de voedselbank mogelijk zijn. De inrichting van een supermarkt stelt immers andere eisen aan het aantal meters, (koel)apparatuur en inrichting. Ook is er doorgaans meer personeel nodig dan bij een regulier uitgiftepunt. Maar deze manier van voedselhulp, met meer autonomie voor de consument, heeft zeker de toekomst, zo verwacht Voedselbanken Nederland. Naast de supermarkten die aan de voedselbank zijn gelieerd, zijn er meerdere initiatieven.

Super Sociaal, Helmond

Super Sociaal heeft ongeveer 250 verschillende producten in de winkel, waaronder dagelijks vers vlees, vers brood, verschillende soorten groenten, fruit en zuivel, en een assortiment van alle gangbare producten uit de supermarkt. Zelfs voor een bosje bloemen kunnen klanten er terecht. De producten zijn uitzonderlijk laag geprijsd, gemiddeld 70 procent van de gangbare winkelprijs. Klanten van Super Sociaal krijgen een winkelpas op naam en kiezen geheel zelfstandig wat ze nodig hebben en rekenen af bij de kassa. Klanten beschikken over een gemeentelijke inkomensverklaring of worden aangedragen door een professionele schuldhulpverleningsorganisatie of bewindvoerder.

Kies! Sociale Supermarkt, Den Haag

Een initiatief van Voedselbank Haaglanden in samenwerking met Stek, een overkoepelende kerkorganisatie. Wekelijks komt een rijdende winkel voorrijden op verschillende plekken in Den Haag. Klanten kunnen zelf (gratis) hun boodschappen kiezen. Vrijwilligers ontvangen klanten met een kopje koffie en een gesprek om klanten te ondersteunen richting meer zelfredzaamheid. De organisatie zamelt geen eten in, maar koopt zelf voedselproducten in van donaties die worden geschonken door derden.

Winkel Voedselbank Rotterdam

Voedselbank Rotterdam startte eind 2019 met een eigen supermarkt. Voor de financiering van de supermarkt is een beroep gedaan op donaties van particulieren en bedrijven, groot en klein, en een bijdrage van de gemeente Rotterdam. Het streven is dat Voedselbank Rotterdam komende jaren nog minimaal vijf supermarkten gaat openen ter vervanging van de reguliere uitdeelpunten in Rotterdam. Mensen mogen klant worden als ze minder dan €215  per maand overhouden voor boodschappen (één persoon; voor elke persoon komt er € 85 bij).

Sociale kruidenier, Amsterdam

De Sociale Kruidenier is een supermarkt en ontmoetingsplek voor Amsterdammers met een krappe beurs. Bij de Sociale Kruidenier kunnen klanten van de Voedselbank Amsterdam non-food en lang houdbare producten kopen tegen een kleine prijs, in aanvulling op hun voedselpakket. Klanten kiezen zelf de producten waaraan zij behoefte hebben. Daarnaast is de Sociale Kruidenier een ontmoetingsplek waar mensen terecht kunnen voor een kop koffie, een luisterend oor of laagdrempelig financieel advies. Op de winkelpas wordt een maandelijks winkeltegoed gestort. Klanten betalen een eigen bijdrage van 30 procent en de overige 70 procent wordt van het winkeltegoed afgehaald.