20% minder foodstudenten leidt tot problemen in de sector

Foodopleidingen zien hun studentenaantal kelderen. De instroom in de HBO foodopleidingen daalde de afgelopen jaren met 20%, zo blijk uit cijfers van de Vereniging Hogescholen. In samenwerking met Stichting Ontwikkelingsfonds Levensmiddelenindustrie (SOL) en het bedrijfsleven startten een aantal opleidingen daarom een landelijke beweging om jongeren te enthousiasmeren voor een toekomst in food.

Een afvaardiging van de initiatiefnemende scholen maakt in een open gesprek met Food Inspiration duidelijk waarom een tekort aan instroom een probleem is voor de toekomst van de foodsector. Aan tafel: Arianne Roggeveen (HAN University of Applied Sciences), Heinz Evers (Hogeschool Van Hall Larenstein), Jelle Brinkman (HAN) en Monique Versteijnen-Vugts (HAS green academy).

Brinkman: “De markt schreeuwt om goede mensen. Maar het aantal studenten dat afstudeert is onvoldoende om de vraag naar personeel op te vangen. Sommige bedrijven uit de voedingsmiddelenindustrie werven daarom nu al actief professionals uit het buitenland. Ze maken zich zorgen over de vergrijzingsgolf die er aankomt en vragen zich af hoe banen opgevuld gaan worden als oudere medewerkers met pensioen gaan en de gaten die zij achterlaten niet worden opgevuld.”

Evers: “Als deze tendens doorzet, heeft de voedingssector op termijn een groot probleem. Bedrijven trekken dan naar het buitenland. Niet alleen voor de Nederlandse voedingsmiddelenindustrie zou dat een aderlating zijn, maar ook voor de economie als geheel.”

Digitalisering maakt probleem groter

Gaan digitalisering en de opkomst van artificial intelligence (AI) er niet voor zorgen dat we in de toekomst überhaupt veel minder mensen nodig hebben in de sector? Brinkman: “AI kan zeker helpen op het gebied van efficiëntie en creativiteit. Banen zullen erdoor veranderen. Maar ik verwacht niet dat we uiteindelijk daadwerkelijk veel minder mensen nodig hebben. AI zal namelijk vooralsnog aangestuurd en kritisch beoordeeld moeten worden door mensen. Professionals met vakkenis zul je daarom altijd nodig hebben. Daarnaast zorgt technologische vooruitgang er meestal voor dat we de lat hoger leggen, waardoor er toch weer meer gekwalificeerde mensen nodig zijn.”

"Als deze tendens doorzet, heeft de voedingssector op termijn een groot probleem"

Evers: “Daarnaast wordt AI steeds slimmer. Dat betekent dat het niveau van professionals die in de foodsector werken, ook steeds hoger zal worden. Het vereiste opleidingsniveau gaat daardoor stijgen. Voorheen hadden we binnen de foodopleidingen vooral een tekort aan instromers op MBO-niveau, maar de combinatie van teruglopende aanmeldingen en stijgende vraag vanuit de markt maakt het probleem op HBO-niveau nu ook urgenter. Op dit moment wordt het instroomprobleem door AI daardoor dus eerder groter dan kleiner.”

Hoe komt het dat er minder mensen instromen?

Versteijnen-Vugts: “Enerzijds heeft dat te maken met demografische ontwikkelingen: mensen krijgen minder kinderen dus er zijn minder jongeren die gaan studeren dan pakweg 30 jaar geleden. Er is een groeiend tekort aan studenten bij meer opleidingen.” Anderzijds kiezen studenten tegenwoordig minder vaak voor een specialistische opleiding. Roggeveen: “Vroeger ging je studeren om een vak te leren, zodat je vervolgens een grotere kans had op een baan na je studie. Tegenwoordig liggen de banen voor het oprapen, dus is het minder nodig om een vakspecialistische opleiding te kiezen. Je ziet daardoor dat studenten liever kiezen voor een zo breed mogelijke opleiding en vervolgens wel zien waar ze gaan werken. Ze kunnen dan nog alle kanten op.”

Een derde verklaring voor het dalende aantal instromers voor foodopleidingen heeft volgens de docenten te maken met het imago van de foodsector. Evers: “In de media lees je veel over misstanden in de voedingsindustrie. Daardoor wordt het beeld over de sector vertroebeld en lijkt het alsof met al het bewerkt voedsel gerommeld wordt. Dat is natuurlijk een eenzijdig beeld, maar als dat het beeld is dat jongeren krijgen, is het niet zo gek dat ze niet kiezen voor een baan in die sector.” Ook Europees zie je deze tendens: uit onderzoek blijkt dat 46% van de Europese consumenten voedselfabrikanten niet vertrouwt (bron: EIT Food Consumer Observatory TRUST report, 2024).

Leuke banen in food

Kiezen studenten eenmaal voor een foodopleiding, dan zijn ze daar over het algemeen erg enthousiast over. Het aantal studenten dat in het eerste jaar stopt, ligt lager dan landelijk en de beoordeling van de opleidingen door studenten ligt zelfs ver boven het gemiddelde.

"Veel jonge mensen weten niet dat de foodsector een hele mooie sector is om in te werken"

Volgens Roggeveen zit het instroomprobleem dan ook niet in het onderwijsaanbod en de inhoud van de opleidingen, maar vooral in het feit dat scholieren die voor hun studiekeuze staan vaak niet weten dat er zoveel foodopleidingen bestaan en dat er zoveel leuke banen zijn in de foodsector. “Middelbare scholieren denken vaak aan bedrijfskunde, techniek of economie als ze gaan studeren. De hotelschool is bij velen ook nog wel bekend. Maar dat de foodsector ook een hele mooie sector is om in te werken, dat weten veel jonge mensen niet. Daarom trekken wij nu gezamenlijk op om te werken aan een sterker imago voor de sector. Het zou mooi zijn als ook het bedrijfsleven zich daarbij aansluit, zodat we samen kunnen zorgen dat we voldoende vakmensen opleiden voor de toekomst.”

Evers: “Als bedrijven overmorgen ook nog relevant willen zijn, moeten ze verder vooruit kijken dan alleen vandaag. Om op lange termijn hun personeelsbestand op orde houden, moeten ze nu in actie komen en mee investeren in het opkrikken van het imago van de sector.”

Create your future in food

Om de instroom te vergroten en het imago van de sector te verbeteren, hebben de scholen verschillende initiatieven gestart:

• De website www.createyourfutureinfood.nl is gelanceerd. Op de site worden diverse foodopleidingen toegelicht.

• Om de foodopleidingen onder de aandacht te brengen, staan de opleidingen gezamenlijk op studiekeuzebeurzen, zoals op 26 en 27 september in Veldhoven, op 3 en 4 oktober in Hardenberg en op 28 en 29 november in de Jaarbeurs in Utrecht. In 2024 trokken deze 3 beurzen samen zo’n 60.000 bezoekers.

• Binnenkort start vanuit de foodopleidingen een gezamenlijke zichtbaarheidscampagne richting studiekiezers.

Bedrijven in de foodsector kunnen zich aansluiten als partner en daarmee bijdragen aan voldoende instroom van jong talent Geïnteresseerde bedrijven kunnen daarvoor contact opnemen via info@createyourfutureinfood.nl.