Voor het eerst is fastfood in Nederland in de meerderheid. Er zijn in ons land nu meer snelle eetzaken dan reguliere restaurants met volledige service. Traditionele tafelservice legt het steeds vaker af tegen snelle gerechten in disposables. Feit is dat het horecabeeld versneld van gedaante verandert.

De constatering is afkomstig van het Amsterdamse databureau BoldData. Na analyse van zijn horeca-adressen schreef BoldData hier recentelijk over in zijn blog.

Wat schrijft BoldData?

Het Amsterdamse bureau schrijft: “De afgelopen vijf jaar is het aantal eetgelegenheden in Nederland gestegen met 23%: van 29.545 naar 36.210 zaken. Deze groei komt vooral door de toename van het aantal fastfoodrestaurants. Er kwamen in vijf jaar 3.895 fastfoodzaken bij. Het aantal gewone restaurants groeide met 2.770 nieuwe zaken. Op dit moment wint fastfood het in Nederland zelfs van de reguliere restaurants. De kentering begon in 2020. Toen telde Nederland voor het eerst meer fastfoodrestaurants dan gewone restaurants.”

De afgelopen vijf jaar nam het aantal fastfoodzaken toe met 27%, aldus BoldData. 2021 kende de sterkste stijging. Er openden vorig jaar, aldus het bureau, 1.320 fastfoodzaken hun deuren. Nee, dat zijn niet allemaal vestigingen van McDonald’s, KFC of Domino’s. BoldData omschrijft fastfood als: “Restaurants voor directe consumptie van kleine eetwaren zoals snackbars, frietkramen, grillrooms en afhaalrestaurants.” Met name dit laatste segment groeide als kool: denk maar eens aan de enorme opmars van sushitakeaway-outlets tijdens de coronalockdowns.

Definities

De feiten en cijfers van BoldData mogen nauwelijks verwondering wekken. Branchedeskundigen verkondigen al langer dat, naar Amerikaans voorbeeld, ‘de hele Nederlandse horeca fastfood wordt’. Of anders wel ‘fastcasual’. Snelle horeca marcheert in ons land al zeker een halve eeuw snel op. Vooral sinds de kredietcrisis is het stedelijke horecabeeld met tussenspurten zelfs nog sneller veranderd. Nieuwe eetgelegenheden zijn bijna zonder uitzondering fastfoodzaakjes of fastcasual-restaurants. Die laatste groep nieuwkomers wordt bij menige branche-inventarisatie overigens nog regelmatig geschaard onder de 'gewone restaurants'.

Zowel fastfood- als fastcasual-restaurants zijn in hoge mate gestandaardiseerd, benaderen voedselbereiding systeemgastronomisch én bieden snelle service. Het definitieverschil tussen de twee: de verblijfstijd bij fastfoodbedrijven is beduidend korter dan bij fastcasual. De gemiddelde besteding ligt bovendien doorgaans lager. Bij fastfood is meestal sprake van zelfbediening, bij fastcasual soms ook (Vapiano, La Place) maar meestal maar ten dele. Fastfood versus fastcasual, dat is McDonald’s versus Happy Italy. Het meest zichtbare onderscheid is misschien wel de serveerwijze van de gerechten. Die is bijna altijd: disposables bij fastfood versus echt servies bij fastcasual.

Food in disposables

BoldData telt ruim 18.500 fastfoodzaken. Het zijn inderdaad in vrijwel alle gevallen restaurants die hun gerechten in disposables serveren. De grootste groep vormen de 6.120 cafetaria’s, snackbars, frietspecialisten en frietkramen in ons land. Hoewel je zeker bij ambachtelijke frietbereiding kunt twisten over de kwalificatie ‘fastfood’ en ze in België in dit geval zelfs van ‘slowfood’ spreken. Misschien wel de meest iconische vorm van fastfood, zijn de Amerikaanse ketens waar je eet zonder bord, vork en mes. Ze hebben nu 1.126 vestigingen. Hun aantal stijgt gestaag maar langjarig.

De meer dan tienduizend overige quick service restaurants (QSR’s) zijn een bont gezelschap van kebabzaken en grillrooms, koffieconcepten, broodjeszaken en bakery’s, lunchzaken, ijssalons, outlets op travellocaties, conceptjes in winkelcentra, burgerbars, salad- en sappenbars, wokzaakjes en natuurlijk de vele takeaways voor pizza, sushi, pokébowls en andere gerechten. En in vrijwel al deze segmenten wordt geserveerd in eenmalige verpakkingen.

Hoewel Nederland naast BoldData verschillende bureaus en organisaties kent die uiteenlopende indelingen van de vaderlandse foodservice hanteren, lijdt het geen twijfel dat QSR's in ons land hoogtij vieren.

Ons voorland

Ons voorland Amerika illustreert de toekomst van de Nederlandse restaurantwereld. In 1931 waren er daar al restaurantketens. Van alle 125.000 toenmalige Amerikaanse restaurants, waren er 3500 aangesloten bij een franchise- of filiaalformule. Van de term ‘fastfood’ was destijds trouwens nog geen sprake, want dat begrip werd pas in 1954 gemunt. Halverweg de jaren '80 had Amerika 350 restaurantketens, van wie vele QSR’s, met opgeteld 60.000 vestigingen.

Natuurlijk steeg het totale aantal restaurants in de VS enorm de afgelopen de decennia. Het zijn er op dit moment meer dan 630.000. Nog altijd een minderheid (44,5%) is gebonden aan een keten. In de groep ‘onafhankelijken’ vind je zowel zelfstandige FSR’s (full service restaurants) als ook heel veel zelfstandige QSR’s, zoals de vele familie-gerunde burger joints en pizzazaakjes.

Amerika telt momenteel officieel ruim 197.000 fastfoodrestaurants, slechts eenderde van het totaal dus. Maar eigenlijk is dit cijfer maar een deel van het verhaal. Het zijn namelijk slechts de QSR’s die aangesloten zijn bij de vele honderden franchiseketens. Per saldo is een overgrote meerderheid van de Amerikaanse restaurantwereld onder te verdelen in de segmenten fastfood en fastcasual.

Het lijdt geen twijfel: fastfood en fastcasual zullen ten koste van de FSR's ook in ons land verder groeien. Het personeelstekort draagt daar zeker aan bij. Omdat het structureel van aard is – en de komende tien tot twintig jaar vrijwel zeker aanhoudt – zal de recente groeiversnelling die BoldData bespeurt voorlopig aanhouden.