Het klinkt misschien als een utopie: een bedrijf dat CO2-neutraal de lekkerste chocolade maakt, de cacaobonen daarvoor emissievrij transporteert en zo zorgt voor natuurherstel en een betere positie van de boer. Maar peasmaker Rodney Nikkels bewijst met de biologische chocoladefabriek Chocolatemakers in Amsterdam dat het kan. Met zijn team werkt hij al 12 jaar lang onophoudelijk aan een onderneming die de nieuwe standaard wil creëren in de cacao-industrie. 

Chantal Engelen ruilde in september 2022 haar comfortabele stadse leven in voor een reis door het land in haar camper. Ze maakt verhalen over voedselveranderaars – peasmakers noemt ze hen – die werken met hun hart en zo de wereld veranderen. Ze gaat een paar dagen bij ze aan de slag en leert zo hun missie en drijfveren beter kennen. Op haar website én op Food Inspiration deelt ze regelmatig haar ervaringen.

Chocolatemakers stond al lang op mijn wensenlijstje om te bezoeken op mijn reis langs voedselveranderaars. Bij deze organisatie komt alles samen: prachtige verhalen, kwalitatieve producten, passie en ambacht en duurzame productiemethoden. Mijn meewerkweek kon niet beter getimed zijn. Ik ben aanwezig op het moment dat het zeilschip de Tres Hombres, de cacao uit de Dominicaanse Republiek komt afleveren bij Chocolatemakers. En dat is bijzonder want dat gebeurt maar één keer per jaar.

De cacao, zo’n 12.000 kilo, wordt met de Tres Hombres naar de chocoladefabriek in Amsterdam getransporteerd. Het schip is zo’n 6 maanden onderweg en bereikt enkel op windkracht de bestemming. Volledig emissievrij. De cacao wordt in de kleine fabriek van Chocolatemakers geroosterd, gemalen en verwerkt tot vier verschillende repen met variërende cacaopercentages en tot ‘zeiltjes’, gebroken dunne stukken chocolade met cacaonibs.

Een avonturenroman

Cacaobonen in de Cariben gaan ophalen met een zeilboot en vervolgens verwerken tot de lekkerste chocoladerepen in je zelfontworpen fabriek in Nederland: het klinkt als een avonturenroman. Peasmaker Rodney groeit op in Hoogeveen, Drenthe. Als jonge jongen leest hij veel boeken over avonturiers. Hij is gek op ontdekkingsverhalen, leest over spannende bergtochten en droomt over een zelfvoorzienend leven in Finland. Al jong is hij geïnteresseerd in de wereld om hem heen. Zo is Rodney in zijn tienerjaren regelmatig te vinden in de lokale bibliotheek, waar hij het idealistische tijdschrift ‘de Kleine Aarde’ leest. Geen gebruikelijke kost voor iemand van zijn leeftijd.

Rodney heeft een brede interesse. Via niet-afgemaakte studies natuurkunde, natuurwetenschappen en milieukunde komt hij uiteindelijk terecht bij de studie tropisch landgebruik. Hier komen bèta- en alfavakken samen, en dat opent een nieuw perspectief voor de jonge student. Het stimuleert hem om anders naar de wereld te kijken. Rodney raakt gefascineerd door de cacaoteelt in tropische gebieden en verdiept zich in de problematiek die daar speelt. Hij ziet productieketens waar grote, machtige spelers de succeskansen voor de kleine boeren beperken. Hij ziet ook de negatieve invloed van de teelt op de natuur en de leefgebieden van de boeren.

Rodney is overtuigd dat het produceren van cacao anders en beter kan en wijdt de eerste tien jaar van zijn werkende leven aan het helpen van boerencoöperaties om duurzamer te telen en te ondernemen. Hij werkt ook voor certificeringsprogramma’s voor biologische en fair trade producten, maar ziet al snel dat al het werk eigenlijk weinig oplevert. Juist voor de boer niet. Rodney komt tot de bittere conclusie dat de markt simpelweg niet bereid is om een meerprijs te betalen voor een eerlijker en duurzamer product. Ook komt hij tot de realisatie dat binnen ons kapitalistische systeem bedrijven meer slagkracht hebben in het aanjagen en realiseren van verandering dan bijvoorbeeld stichtingen.

Lokale bean-to-bar chocoladefabriek

Wat nou als hij zelf aan de slag zou gaan met het creëren van een markt voor eerlijke en duurzame chocoladeproducten? Rodney heeft ondertussen een breed netwerk in de cacaowereld opgebouwd en weet hoe de hazen lopen. Hij besluit te gaan onderzoeken of je chocolade kunt produceren op een manier die écht duurzaam is en waar alle stakeholders beter van worden. Hij wil een productiemodel creëren voor chocolade, dat de nieuwe standaard kan worden voor de komende 100 jaar. Maar hij wil dit experiment niet alleen aangaan en betrekt changemaker Enver Loke bij zijn plannen.

Rodney kent Enver nog van zijn studietijd en ze zijn altijd blijven samenwerken in de wereld van chocolade. In 2010 besluiten ze om vanaf dat moment iedere vrijdag te werken aan het plan voor een chocoladefabriek waarin zelf ingekochte rauwe cacaobonen worden verwerkt tot chocoladerepen. Het duo ziet zo’n lokale fabriek als hét middel om de cacao-industrie te defragmenteren. De macht moet weg bij de grote spelers die de prijzen in de markt dicteren en een ongezonde invloed hebben op de positie van de kleine boer. Die verhouding veranderen is noodzakelijk om de problemen in de chocoladeketen structureel op te lossen, aldus het tweetal.

De plannen worden steeds concreter en in 2011 is het zover. Enver en Rodney starten hun kleinschalige, experimentele chocoladefabriek in Amsterdam Noord. Rodney's interesse in techniek maakt dat ze de fabriek helemaal eigenhandig opzetten en hierbij gebruik maken van zoveel mogelijk traditionele, tweedehands machines. Nadat de fabriek een jaartje heeft gedraaid, besluiten ze de eerste financiering op te gaan halen in hun netwerk voor de uitbreiding van hun machinepark. Chocolatemakers groeit gestaag door en breidt het assortiment uit met cacao uit nieuwe herkomstgebieden.

Nieuwbouw in de haven

Door de groei, barst de locatie in Amsterdam Noord al snel uit haar voegen. Rodney en Enver bedenken dat het westelijk havengebied in Amsterdam een prachtige plek zou zijn voor hun nieuwe fabriek. Het bonuspunt van deze locatie is dat het schip, de Tres Hombres, de cacao er tot aan de voordeur kan bezorgen. Na een succesvolle onderhandeling met het Havenbedrijf kunnen ze aan de slag met het ontwikkelen van de gedroomde nieuwbouwlocatie. Want in het ontwerp willen ze de duurzame filosofie van Chocolatemakers in alles laten samenkomen: de fabriek moet kunnen draaien op zelfopgewekte energie, de fabriek moet openbaar toegankelijk zijn voor fans van het merk en het concept moet makkelijk te kopiëren zijn voor andere chocolademakers.

En dat is gelukt. Sinds 2019 staat er een compacte fabriek die volledig draait op de energie van de zonnepanelen op het dak. Een van de weinige uitzonderingen is de cacaobrander. Dat oude besje stamt uit het begin van de twintigste eeuw en draait nog op een heel klein beetje aardgas. Maar er zijn plannen om ook dat apparaat om te schakelen naar een duurzame energiebron. Geïnteresseerden kunnen in de fabriek terecht voor een factory tour. Deze is populair: Chocolatemakers-fans vormen een community die een belangrijk fundament vormt van de organisatie.

Trouwe fans als fundament

De Chocolatemakers-community bestaat voornamelijk uit gemotiveerde bio-kopers. Het zijn trouwe fans die waarde hechten aan de kwaliteit en de herkomst van de chocolade. Dit is terug te zien in de ongebruikelijk hoge populariteit van de smaken met een hoog cacaogehalte: zo’n driekwart van de verkochte repen is puur. Daarnaast is de community erg betrokken bij het reilen en zeilen van het chocolademerk. Ze vieren mee bij de aankomst van de Tres Hombres, met een jaarlijks terugkerend feest. Ook bezorgen 250 fans kilo’s aan chocolade, op de fiets, bij Duitse klanten tijdens de tweejaarlijkse Schokofahrt.

Inmiddels is in de meeste biologische winkels in Nederland chocolade van Chocolatemakers verkrijgbaar. Ook de webshop loopt goed en de Duitse markt wordt stap voor stap veroverd. Groei is voor Rodney en zijn team een belangrijke graadmeter voor succes, maar wel op een tempo dat de fabriek de groei kan bijbenen. Want van boon tot reep alles in huis doen en zelf je machines en processen ontwikkelen, is niet eenvoudig. Sneller groeien kan, maar dan zouden onderdelen van de productie uitbesteed moeten worden. En juist dat past niet binnen het concept van Chocolatemakers.

Als ik Rodney vraag of hij inderdaad in staat is om chocolade te maken op een manier die écht klopt en waar alle stakeholders beter van worden, reageert hij positief. Ja, het kan zeker, maar het is verre van eenvoudig. Passende financiering vinden is ingewikkeld en de juiste mensen vinden die passen bij het gespecialiseerde proces van Chocolatemakers valt ook niet mee. Maar de ondernemers zijn aardig op weg en met hun producten dragen ze bij aan een betere wereld in plaats van aan een ‘minder slechte’.

Cacao als middel voor verandering

De impact die Rodney wil realiseren, is concreet en nu al zichtbaar. Zo halen ze hun biologische geteelde cacaobonen inmiddels uit Peru, Colombia, Brazilië, Congo en de Dominicaanse Republiek. In deze gebieden vormt duurzame cacaoteelt een welkom alternatief op andere landbouwactiviteiten die ten koste gaan van biodiversiteit en de dierenwereld. Zo komt de cacao in Congo uit de Virunga-regio. Dit gebied wordt bedreigd door boskap en de massale omzetting van natuurgebied naar landbouwgrond. Door het aanplanten van cacaobomen in het natuurgebied, biedt dit een verdienmodel voor de lokale bevolking. Zo wordt het kappen van de bomen tegengegaan en blijft het gebied intact. Zo wordt ook het laatste leefgebied van de gorilla veiliggesteld. Om daar extra aandacht aan te geven hebben de repen met cacao uit Congo de naam Gorillabar gekregen.

Door te sourcen in specifieke gebieden zorgt Chocolatemakers voor aantoonbare impact ter plaatse. Dat doen ze daarnaast ook door een premium prijs te betalen aan de boeren, die hoger is dan bij fairtrade. En door te investeren in opleidingsmogelijkheden en medische zorg voor de bevolking in de teeltgebieden. Ook dichter bij huis wordt de impact van iedere chocoladereep steeds concreter. Dankzij de nieuwe fabriek is de productie volledig CO2-neutraal en ook het transport is al gedeeltelijk vrij van uitstoot. Het doel is om de komende jaren volledig emissievrij te worden, zodat uiteindelijk iedere reep chocolade zelfs klimaatpositief kan zijn.

///

Wil je meer Peasofme-verhalen lezen? Lees dan hier het verhaal over Tommy Tomato »

Heb je een gouden tip over een voedselveranderaar – boer, restaurateur of voedselproducent – waar Chantal met haar camper binnenkort echt eens langs zou moeten gaan? Mail jouw suggestie naar chantal@peasofme.com