Henk Kerkers van Bijzonder Brabants is een trotse boer uit de Peel. Begin oktober liep ik een week lang met hem mee. Ik ging met hem naar bijeenkomsten, oogstte in de tuin, bezorgde bestellingen en maakte het bietenveld onkruidvrij. Ik schrijf Henk, maar eigenlijk moet ik boer Henk zeggen. Want dat is de naam waar hij zichzelf mee voorstelt. Als hij de telefoon opneemt, of zich inschrijft voor een congres: het is altijd ‘boer Henk’. 

Chantal Engelen ruilde begin september haar comfortabele stadse leven in voor een reis door het land in haar camper. Ze maakt verhalen over voedselveranderaars – peasmakers noemt ze hen – die werken met hun hart en zo de wereld veranderen. Ze gaat een paar dagen bij ze aan de slag en leert zo hun missie en drijfveren beter kennen. Op haar website én op Food Inspiration deelt ze regelmatig haar ervaringen.

Boer Henk boert in zijn ‘onvergetelijke groentetuin’, Bijzonder Brabants, in de Peel. Midden tussen de intensieve veeteeltbedrijven is hij zijn eigen groenteparadijs gestart. Een tuin van 1,5 hectare waar hij in de vollegrond en openlucht meer dan honderd soorten groente teelt. Hij verkoopt zijn producten rechtstreeks aan de consument via zijn webshop en aan de lokale horeca. Met het telen en oogsten van de groente en onderhoud van de tuin is boer Henk de helft van zijn tijd bezig. De andere helft spendeert hij aan het vertellen van het verhaal. Daarmee is boer Henk zeker geen boer in de klassieke zin van het woord.

Maar boer Henk snapt heel goed hoe je een verhaal overbrengt en dat je daarvoor zelf met je poten in de modder moet staan. De groentetuin is de drager van zijn verhaal en de overall en klompen geven zijn verhaal kleur. Iedereen mag naar de groentetuin van boer Henk komen. Hij biedt rondleidingen aan, je kunt er je feestje vieren en schoolklassen komen langs om alles over groente te leren. Bijzonder Brabants kan uit door een slimme combinatie tussen het verkopen van groente en het ontvangen van groepen op de tuin. Zo kan boer Henk precies doen waar zijn hart ligt.

Lekker en gezond eten van dichtbij

Boer Henk heeft een duidelijke missie: hij wil aan iedereen laten zien dat je waar ook ter wereld lekker en gezond van dichtbij kunt eten. Hij leeft die missie in eigen tuin. Hij teelt in de Peelse openlucht incabessen, cantaloupemeloenen en tomaten, tot in oktober toe. Dat kan dus gewoon, als je maar zoekt naar de juiste rassen. De natuur een beetje helpen en in een kas telen? Dat is voor boer Henk geen optie. Plastic is tenslotte geen onderdeel van de natuur.

De grote inspiratiebron is de moeder van Boer Henk. Die kocht in haar hele leven nooit groente in de supermarkt en ze aten altijd heerlijk. Dat betekent wel dat je werk moet maken van het conserveren van ingrediënten en dat doet boer Henk dan ook fanatiek. Hij maakt ingelegde groente, tomatensaus van eigen tomaten en weckt alles wat er te wecken is. Ook die bewerkte producten verkoopt hij in zijn eigen webshop. 

Maar hoe kwam Boer Henk tot de stap om een verhalenvertellende boer te worden? Eigenlijk is daarop maar één antwoord mogelijk: omdat hij zijn hart volgt. Boer Henk groeide op een boerenbedrijf op, maar wordt aanvankelijk geen boer. Hij gaat werken bij Rabobank en Interpolis en wordt uiteindelijk wethouder in Deurne. Dat doet hij 10 jaar lang. Tijdens zijn uiteenlopende carrière heeft hij altijd een groentetuin. Dat is zijn hobby, zijn passie zelfs, maar maakt er nooit zijn werk van. Tot 2014, het jaar waarin de boerderij en het land te koop komt te staan waar nu Bijzonder Brabants gevestigd is. Samen met zijn partner Marianne heeft hij genoeg gespaard om het perceel en de gebouwen te kunnen kopen. Dat geeft boer Henk de vrijheid om te gaan boeren op een manier waarin er veel ruimte is voor het vertellen van het verhaal. 

Bergen kennis voor de toekomst

Als je Henk vraagt waarom hij dit werk doet, dan is zijn antwoord simpel: omdat hij dit het allerleukste vindt. En dat is oprecht zo. Ik ben zelden iemand tegengekomen die zo vrolijk en positief in het leven staat. Chagrijnig zijn heeft ook gewoon geen zin zegt hij, daar bereik je niks mee. En zo doet hij alles wat hij doet met een glimlach. Geld verdienen is niet zijn motivatie. Sterker nog, hij geeft regelmatig aan dat hij genoeg heeft. Er hoeft simpelweg niets meer bij. Daarom is het belangrijk dat zijn bedrijf niet verliesgevend is. Maar meer groepen ontvangen zodat hij meer kan verdienen? Dat betekent dat hij minder tijd heeft om in de tuin te werken en dat vindt hij juist zo leuk. Genoeg is genoeg voor deze man.

Maar dat betekent niet dat hij niet dondersgoed weet hoe zijn bedrijf draait.Overal is over nagedacht. Van ieder gewas houdt boer Henk excelsheets bij waarin precies staat wat er aan het gewas gedaan is en wat het gekost heeft qua materialen en arbeid. Zo weet hij van ieder boontje, peen of kool exact wat het kost. Deze prijs berekent hij door aan zijn klanten, dat is de eerlijke prijs. Wil je die prijs niet betalen? Helemaal prima, dan doet boer Henk geen zaken met je. 

Deze precieze documentatie is niet alleen bedoeld om de juiste prijs te bepalen. Ze vormen ook de basis van het verhaal voor de consument. Als je bij boer Henk een product koopt, krijg je er een A4-tje bij met alle uitleg over het gewas en wat er gedaan is om het te kunnen telen. Deze specialistische informatie over de teelt, zoals details over de ziektebestrijding, wordt vastgelegd om te delen met andere telers. Het liefst helpt boer Henk anderen verder met de kennis die hij opdoet met het telen van de lokale gewassen. Zo verzamelt hij kennis voor de voedselketen van de toekomst op zijn kleine stukje paradijs. 

LuPeel als toekomstperspectief voor de regio

Boer Henk is eigenlijk een lopend uithangbord voor een betere wereld. Hij vindt het jammer om te zien hoe de Peel steeds meer verandert in een intensief veeteeltgebied. De akkerbouw in de omgeving is weinig gevarieerd met veel mais, suikerbiet en aardappelen. Maar hij ziet ook hoe collegaboeren klem zitten in het systeem, waarin ze geen kant op kunnen en aan de ketting liggen van veevoerleveranciers en banken. Hoe kom je daaruit met een nieuw eerlijk verdienmodel?

Dit houdt boer Henk bezig en daarom is hij gestart met het telen van lupine. Daar helpt hij ook andere boeren weer bij. Lupine is een gewas dat wat hem betreft twee doelen tegelijk dient. Het zorgt ervoor dat de bodems in de Peel gezonder worden en er meer biodiversiteit ontstaat en dat de consument kan genieten van een lokaal, plantaardig en gezond alternatief voor dierlijk eiwit of buitenlandse soja. 

Inmiddels is de kleinschalige lupineteelt uitgegroeid tot het samenwerkingscollectief ‘LuPeel’. Hierin werken boeren uit de Peel samen voor de teelt, verwerking en afzet van lupine. Er zijn steeds meer boeren die mee willen doen en de teelt gaat beter en beter. De afzet is de volgende uitdaging, want de consument kent lupine nog niet. Dus nu is boer Henk bezig met ontwikkeling van lupineproducten en droomt hij over een coöperatie waarin boeren, consumenten en producenten samen producten met LuPeel op de markt gaan zetten. Samen is hierbij het sleutelwoord. Boer Henk gelooft niet meer in de traditionele ketens waarin de macht bij enkele spelers ligt en de boeren vaak aan het kortste eind trekken. En een coöperatie is wellicht niet de makkelijkste en snelste weg, maar grote veranderingen zijn tenslotte nog nooit ontstaan door achteruit te leunen. 

Boer Henk is een mensenmens. Hij krijgt energie van nieuwe mensen leren kennen en straalt als hij zijn verhaal mag vertellen. Hij leeft ervoor om anderen te inspireren. Maar zorgt er ook zelf voor dat hij continu gevoed wordt met kennis en inspiratie. Hij reist het land door voor congressen, teeltbijeenkomsten en onderwijsactiviteiten. Hij maakt daarbij in de ogen van anderen soms inefficiënte keuzes. Zo rijdt hij zelf de hele woensdagmiddag rond om een paar horecaklanten te voorzien van verse groente. Waarom? Omdat hij de chefs kan spreken, weet wat er leeft, kan horen wat de trends zijn. En het belangrijkste: hij geniet ervan.

Wil je meer Peasofme-verhalen lezen? Bekijk hier de video die we van Chantal maakten, waarin ze uitlegt wat haar eigen drijfveren zijn voor dit project. Of lees haar eerste verhaal over de Herenboeren-coöperatie.

Heb je een gouden tip over een voedselveranderaar – boer, restaurateur of voedselproducent – waar Chantal met haar camper binnenkort echt eens langs zou moeten gaan? Mail jouw suggestie naar chantal@peasofme.com