Sandra Ronde, oprichter van De Streekboer, wordt geboren in Canada en groeit op op het leghennenbedrijf van haar ouders. De vele werkuren en het gebrek aan toekomstperspectief zorgden ervoor dat haar ouders stopten met het boerenvak. Het doet Sandra besluiten om zelf nooit boer te worden, maar daar is ze inmiddels op teruggekomen. Dankzij De Streekboer gelooft ze inmiddels dat het wél kan op een toekomstbestendige manier.

Chantal Engelen ruilde in september 2022 haar comfortabele stadse leven in voor een reis door het land in haar camper. Ze maakt verhalen over voedselveranderaars – peasmakers noemt ze hen – die werken met hun hart en zo de wereld veranderen. Ze gaat een paar dagen bij ze aan de slag en leert zo hun missie en drijfveren beter kennen. Op haar website én op Food Inspiration deelt ze regelmatig haar ervaringen.

Al op jonge leeftijd is Sandra bezig met voedsel en de wereld om haar heen. Op de middelbare school maakt ze voor haar profielwerkstuk een plan voor een oesterzwammenkwekerij in Ghana. Ze stuurt het werkstuk in voor een wedstrijd en wint. De prijs? Haar kwekerij “Enidado” wordt daadwerkelijk opgezet. Sandra is een intelligente meid. Ze studeert in Duitsland, Italië, Amerika en Litouwen en al haar studies rondt ze cum laude af. Dat ze na jaren studeren uiteindelijk met haar poten in de Noord-Nederlandse klei belandt en bezig gaat met lokaal voedsel, kun je onverwacht noemen. Maar die stap is simpelweg te wijten aan haar nuchtere persoonlijkheid en aanpakkersmentaliteit. Sandra wil niet praten over verandering, ze wil dingen doen. En waarom niet gewoon dicht bij huis?

Van boerenmarkt naar online marktplaats

Sandra wil in de praktijk ervaren hoe de voedselketen werkt. Ze koopt een restpartij aardappelen op die buiten de gangbare maatsortering valt. Deze probeert ze te verkopen aan vrienden en familie, maar al snel merkt ze merkt dat het veel gedoe is voor weinig marge. Toch is inmiddels het idee om werk te maken van de verwaarding van lokaal voedsel in haar geworteld. Om haar netwerk op te bouwen en te kunnen werken aan haar ambities, doet Sandra mee met ‘De Noordelingen’, een programma waarin deelnemers werken aan hun eigen onderneming. Zo ontmoet ze Janco Heida en Thijs Riem Vis. Ook zij willen aan de slag met de lokale voedselketen, wat in 2015 resulteert in de start van De Streekboer.

Het drietal maakt het hun missie om boeren te helpen aan een lokale afzetmarkt en hen te verbinden met consumenten in de streek. De Streekboer start in eerste instantie als een boerenmarkt op vier verschillende plekken in de regio, waar consumenten hun vooraf bestelde producten ophalen. Zo bouwt De Streekboer een trouwe klantenkring op en groeit het netwerk van aangesloten boeren.

Als ik De Streekboer in 2023 bezoek, is het een totaal ander bedrijf. De missie is nog steeds hetzelfde, maar inmiddels staat Sandra alleen aan het roer. De wekelijkse markten zijn vervangen door afhaalpunten en thuisbezorging. Consumenten bestellen hun groente, fruit, vlees, zuivel, brood en droogwaren vóór woensdagochtend. Op woensdagmiddag en donderdag worden alle producten door boeren geleverd bij de logistieke hub van De Streekboer in Leek, waarna ze op gesorteerd per klant in kratten worden verdeeld. Een complex en arbeidsintensief proces, wat ik zelf hands-on mag ervaren. Een deel van de boodschappen wordt bezorgd bij consumenten thuis. De meerderheid van de bestellingen wordt opgehaald bij 35 afhaalpunten verspreid over Groningen, Friesland en Drenthe.

De Streekboer voorziet inmiddels zo’n 600 Noord-Nederlandse gezinnen wekelijks van producten van zo’n 50 lokale boeren, aangevuld met biologische producten van de groothandel en een klein aantal exoten van verder weg, zoals citrus en bananen. Sommige boeren doen al vanaf het eerste uur mee aan De Streekboer en zijn meegegroeid. En ondanks dat in de rest van Nederland inmiddels verschillende initiatieven te vinden zijn die zich inzetten voor lokaal voedsel, is De Streekboer in de noordelijke provincies nog één van de weinige. Ze zijn daarmee een belangrijke aanjager van de voedseltransitie in deze regio.

Meer controle over afzet en marge voor de boer

De boeren die ik spreek tijdens mijn werkweek bij De Streekboer vinden het belangrijk om rechtstreeks te leveren aan de consument. Op die manier houden ze meer controle over hun afzet en blijft er meer marge over, terwijl ook de consument regelmatig goedkoper uit is dan in de supermarkt. Ook vinden ze het belangrijk dat de consument weet wie hun voedsel gemaakt heeft. Zoals vader Jaap en zoon Tjeerd van Broersma State, die ik ontmoet als zij hun paarse boerenkool, uien en andere groenten komen leveren. Jaap, inmiddels 88 jaar, heeft zijn hele leven gestreden voor directe afzet. Dankzij De Streekboer is dat nu werkelijkheid geworden.

Een groot deel van het assortiment komt van biologische boeren. Ik ga op bezoek bij Ale Havenga van biologisch akkerbouwbedrijf Landgoud aan de Groningse Waddenkust. Ale is 75 jaar, energiek en activistisch en één brok inspiratie. Hij vertelt dat zijn 50e levensjaar een kantelpunt was. Toen ging hij nadenken over het ‘waarom’ van het leven. Het resultaat was een omschakeling van zijn akkerbouwbedrijf van gangbaar naar biologisch. Hij teelt daar nu (oer)granen, zwarte mosterd, groenten en bessen. Die verwerkt hij tot producten zoals pasta, mosterd en siroop, die hij levert aan De Streekboer.

Ook Egbert ter Veen van Geitenhouderij Ter Veen in Dorkwerd is een ‘streekboer’. Egbert produceert kaas en rauwe geitenmelk. Op zijn piepkleine boerderij houdt hij 50 geiten. Loslopende kippen, geiten die alle ruimte hebben, op zijn postzegel land werkt Egbert aan de boerderij van de toekomst. Hij plant er fruitbomen in het voorheen monotone grasland. De varkens eten de overgebleven wei van de kaasproductie en wroeten de moestuin los. Alles om de balans in de bodem en natuur terug te brengen. Egbert volgt de fundamenten van de biologische landbouw, soms gaat hij zelfs nog een stapje verder, maar hij is niet biologisch gecertificeerd. 

Groei zorgt voor dilemma’s

Een aantal van de boeren die ik spreek geven aan praktisch biologisch te boeren, maar zo hun redenen te hebben om zich niet te laten certificeren. Sommige boeren telen gangbaar en hebben ook geen plannen om zich richting biologisch te bewegen. Dat is best een dilemma voor Sandra. De meeste boeren zijn aangesloten bij De Streekboer vanwege de focus op lokaal. Maar de afgelopen zeven jaar hebben de ontwikkelingen in de landbouw niet stilgestaan. Sandra is van mening dat de traditionele, gangbare landbouw op langere termijn geen onderdeel uitmaakt van een toekomstbestendige voedselketen. Maar hoe vertaal je dat door naar criteria waar boeren aan moeten voldoen als ze aan De Streekboer willen leveren? En wat betekent het voor je merk als je door die strategische keuzes misschien van boeren afscheid moet nemen die al jaren onderdeel zijn van De Streekboer en door klanten enorm gewaardeerd worden?

De zoektocht is kenmerkend voor de transitiefase waarin De Streekboer zich momenteel bevindt. Sandra is De Streekboer in 2015 gestart om boeren in de streek te helpen aan lokale afzet. Maar door de grote groei wordt er steeds meer van De Streekboer gevraagd. De kerndoelgroep – bestaande uit gemotiveerde en loyale bewuste consumenten – heeft inmiddels zijn maximale groei wel bereikt. Maar als De Streekboer haar verbindende rol wil uitbouwen en rendabel wil blijven, moet de omzet verder groeien. 

De afgelopen jaren is er niet zoveel aan marketing gedaan omdat veel van de groei voortkwam uit mond-tot-mondreclame. Om verdere groei te kunnen realiseren is het nu tijd om te investeren in marketing, een nieuwe website, maar ook in ruimere openingstijden van de afhaalpunten en uitbreiding van het bezorggebied. Op die manier moet een nieuwe groep consumenten – die misschien iets minder loyaal en gemotiveerd is – ook verleid worden om aan te haken. In december 2022 is De Streekboer daarom een crowdfundcampagne gestart om de nodige vervolgstappen te kunnen zetten. Deze is in februari succesvol afgerond.

Missie als ultieme motivatie

De ondernemersreis van Sandra is geen makkelijke. Naast De Streekboer runt ze een gezin met drie kleine kinderen. Haar man werkt als zeeman en is vaak weg van huis. Het is veel ballen hooghouden, al gaat haar dat goed af. Het is iedere dag knokken voor een voedselketen waarin iedereen een beetje geld kan verdienen. En toch vindt Sandra de motivatie om door te gaan. Want ondanks het gedoe wat er soms is, geniet ze elke dag van haar werk. Sterker nog: ze vindt het de leukste baan ter wereld. Nu wil ze simpelweg zorgen dat deze lokale voedselketen rendabel gaat functioneren.

///

Wil je meer Peasofme-verhalen lezen? Lees hier het verhaal over ondernemer Wessel van Winden die in zijn The Harvest-restaurants ‘bowls of change’ serveert »

Heb je een gouden tip over een voedselveranderaar – boer, restaurateur of voedselproducent – waar Chantal met haar camper binnenkort echt eens langs zou moeten gaan? Mail jouw suggestie naar chantal@peasofme.com