In veel opzichten was 2020 een jaar van tegenspoed. De coronacrisis beperkte onze vrijheid en de moord op George Floyd zorgde voor trauma. Tegelijkertijd werd het jaar gekenmerkt door creativiteit en radicale verandering. Ook voor chef, foodstylist en zelfbenoemd foodactivist Lelani Lewis was 2020 bitterzoet. Ondanks de vele tegenslagen was 2020 het jaar dat zij haar droomproject kon verwezenlijken: Code Noir, een conceptueel diner over de effecten van het kolonialisme op de Caribische keuken. 

Foto door: Rahi Rezvani

Gemixte familie

Lewis, woonachtig in Amsterdam, groeide op in Zuid-Londen als dochter van een Ierse moeder en een vader afkomstig van Grenada, een eiland dat deel uitmaakt van de Kleine Antillen. Diversiteit in de keuken werd haar met de paplepel ingegoten. Lewis: “Ik heb een enorme familie die erg hecht is. Thuis waren er altijd wel ooms, tantes, neven en nichtjes over de vloer. Ik herinner me de vele verjaardagen en feestjes waarbij het allemaal om eten draaide. De tafel vol schalen met verschillende Caribische gerechten. Vooraf was er altijd stress of er wel genoeg was, terwijl er achteraf gezien natuurlijk altijd veel te veel werd gemaakt. Eten in overvloed zorgde voor gezelligheid.” 

Culinair erfgoed

Door haar nieuwsgierigheid naar de achtergrond van verschillende gerechten ontstond twee jaar geleden het idee voor Code Noir. Lewis: “Met Code Noir wilde ik de culinaire geschiedenis van het Caribisch gebied in beeld brengen. Wanneer we het over eetcultuur hebben, kijken we vaak naar positieve dingen zoals diversiteit, rijkdom aan smaken en ruimte voor culturele interactie. Ik ben ervan overtuigd dat eten mensen bij elkaar brengt, maar we moeten ons ook bewust zijn van de geschiedenis van eetculturen. Bij die geschiedenis horen ook veel pijnlijke onderwerpen zoals kolonisatie, slavernij en (gedwongen en vrijwillige) migratie. Ik wilde een diner organiseren waarbij gasten een ​​beter begrip krijgen van de culturele en koloniale erfenis van wereldwijde handelsroutes en de effecten ervan op de Caribische keuken en cultuur.”

Eten beïnvloedt alles

Na een lange periode van literatuuronderzoek en conceptontwikkeling werd Lewis’ Code Noir in september 2020 werkelijkheid in Mediamatic in Amsterdam. Het concept is onderdeel van de Neo Futurist Dinner-serie, waarin Mediamatic artiesten en chef-koks uitnodigt om een concept te ontwikkelen waarbij ze hun visie op eten presenteren. Met de diners wil het instituut de manieren waarop eten, kunst, wetenschap en politiek met elkaar verweven zijn aan de orde stellen. Voor Lewis bleek het een geweldige match, want ook zij kijkt met haar manier van koken naar hoe eten de wereld op verschillende vlakken beïnvloedt. “Neem bijvoorbeeld de productie van suiker op de plantages in Caribische landen. Die handel heeft het culinaire landschap over de hele wereld voorgoed veranderd. Een wereld zonder suiker valt nauwelijks nog voor te stellen.”

Bitterzoet jaar

Hoewel 2020 een jaar was waarin Lewis haar lang geanticipeerde concept kon uitvoeren, was het voor haar een zwaar jaar. Lewis: “De moord op George Floyd is voor de hele zwarte gemeenschap zeer traumatiserend geweest. Niet alleen omdat die gebeurtenis op zichzelf vreselijk was, maar ook omdat nare persoonlijke ervaringen in één keer terug kwamen als flashbacks. Het voelde voor mij als een soort posttraumatische stressstoornis. In eerste instantie dacht ik dat ik de enige was die daar last van had. Maar nadat ik met een aantal vrienden sprak en hun verhalen hoorde, begreep ik dat veel mensen in de zwarte gemeenschap hier last van hadden. Micro-agressies, subtiele vooroordelen die je altijd wegwuifde, ze kwamen allemaal naar boven. Het is vreselijk dat deze gebeurtenis heeft moeten plaatsvinden om een beweging op gang te brengen. Maar ik ben blij dat we sinds die gebeurtenis eindelijk meer gesprekken voeren over discriminatie, onderwaardering en de toe-eigening van cultuur. Ik voel dat er een momentum is en dat mensen openstaan om te luisteren en te leren. Daar moeten we nu gebruik van maken voordat het weer wegzakt.” 

Persoonlijke ontwikkeling

“Ik zou willen zeggen dat 2020 ervoor heeft gezorgd dat ik moediger ben geworden, dat ik beter voor mezelf en anderen durf op te komen. Tegelijkertijd heb ik soms het gevoel dat ik niet over het juiste vocabulaire beschik om mezelf uit te drukken. Koken is mijn manier van communicatie. Samen eten kan ervoor zorgen dat grenzen worden doorbroken. Het is letterlijk een manier om moeilijke retoriek te verteren. Voor mij is het makkelijker om over racisme te spreken in de context van eten. Koken is het medium waarbij ik me comfortabel voel. Dat mijn diner in 2020 plaatsvond, geeft een gevoel van serendipity; het lijkt door het lot zo bepaald. Ik geloof echt dat er in 2020 ruimte is gecreëerd voor vooruitgang, ik voel het om me heen.”

Een uitgebreide versie van dit artikel verscheen in het Food Inspiration print magazine editie 9. Klik hier om lid te worden, of een losse editie te bestellen.