Bij binnenkomst op het kantoor van De Fryske is dit het eerste dat opvalt: het Food100-beeldje. De Fryske oprichter Catharinus Wierda ontving het beeldje als bekroning voor zijn plek op de lijst van de 100 meest impactvolle voedselveranderaars van Nederland. Een voedselveranderaar is hij zeker, en impactvol ook. Met zijn manier van werken laat Wierda aan Nederland zien dat kaasmaken anders kan, duurzamer kan.

Wierda: “De Nederlandse veehouderij is gebaseerd op de naoorlogse gedachte van zoveel mogelijk voedsel produceren voor zo laag mogelijke kosten. In de jaren 50 van de vorige eeuw was dat een zinvolle werkwijze die ervoor zorgde dat mensen na jaren van honger lijden, voldoende eten konden kopen voor relatief weinig geld. Maar zo’n 75 jaar later blijkt dat dit zeer effectieve systeem ook nadelen met zich meebrengt. Er zitten weeffouten in het systeem. Het verstoort de biodiversiteit van het landschap, leidt tot veel CO2-uitstoot, bestrijdingsmiddelen zorgen voor een vervuilde natuur en dierenwelzijn staat in deze op geld gerichte werkwijze niet op de eerste plek.”

Van Greenpeace-lid tot kaasmaker

Alle reden voor Catharinus Wierda om het anders te doen. De boerenzoon was 18 jaar oud toen voor de kust van Alaska een grote olietanker verging. De olie stroomde in zee en vervuilde de natuur. Wierda vroeg zich af waarom het bedrijf dat erachter zat blijkbaar niet voldoende had nagedacht over de negatieve impact die hun business kon hebben op de natuur. Het was voor hem het begin van een carrière waarin duurzaamheid altijd op de eerste plaats staat, ook al bestond die term destijds nog nauwelijks. Hij sloot zich als 18-jarige aan bij Greenpeace en besloot bodemkunde te gaan studeren. Na zijn studie kwam hij terecht in diverse duurzaamheidsrollen. Zo werkte hij onder andere voor goede-doelen-organisatie Solidaridad en was hij duurzaamheidsmanager bij Beemster. In 2016 startte hij De Fryske, een duurzaam kaasproductiebedrijf. Met De Fryske zet Wierda een statement voor de hele sector.

Wat doet De Fryske anders?

Het bedrijf werkt alleen samen met boeren die:

  • Lokaal werken. Er wordt alleen samen gewerkt met boeren uit Friesland. Vandaar ook de naam van het bedrijf.

  • Extensief en natuurinclusief werken.

  • 20% van hun land vrijhouden voor weidevogels, die de biodiversiteit van de natuur bevorderen.

  • Hun koeien buiten laten lopen op permanent grasland, waardoor ze gras en kruiden eten. Bijvoeren mag, maar niet met soja of palm. De CO2-uitstoot van boeren die op deze manier werken is daardoor een stuk lager dan in de intensieve veehouderij.

  • Hun koeien in stallen houden die voldoen aan de eisen van het Beter Leven-Keurmerk. Hiermee is de Fryske een van de eerste kaasmerken die voldoet aan de strenge eisen van het keurmerk.

  • De kaas van De Fryske is vegetarisch, vrij van E-nummers en lactosevrij.

Wierda: “Het voer van een koe bepaalt de gezondheid van het beest; net zoals ons dieet onze gezondheid bepaalt. Hoe gezonder de koe, hoe gezonder de melk, en hoe gezonder de kaas die wij daar van maken. Zo komen duurzaamheid en gezondheid bij elkaar.”

Awards

Dat de kwaliteit van de kazen goed is, bewijst het feit dat de kazen van De Fryske tijdens de World Cheese Awards werden onderscheiden met meerdere prijzen. De oude (âlde) kaas won in 2022 de Super Gold Award; de hoofdprijs . De belegen (belegere) kaas won de Gold Award. In 2023 was er Goud voor de jong belegen kaas (belegere) en de extra oude kaas (stokâld).

Coöperatie met Friese boeren

De Fryske werkt als coöperatie samen met vier Friese boeren, en hoopt de komende jaren op te schalen naar meer dan twintig. Met de boeren heeft Wierda een langetermijnsamenwerking. Hij betaalt ze 7 cent meer dan de reguliere melkprijs, ongeveer 15% meer. De kaasmakerij in Rouveen maakt de kazen onder Dw Fryske receptuur, zo’n 400 ton kaas per jaar. Bij supermarktketen Plus vertegenwoordigt De Fryske 15% van het duurzame kaasassortiment onder eigen merk. Ook De Krat werkt met de producten van De Fryske, en verschillende cateraars tonen interesse. 

Voor financiering van de productie en de voorraad werd begin 2023 een share funding-campagne opgezet via investeringsplatform Broccoli.eu. Ruim 200 financiers investeerden in de duurzame missie van het bedrijf. Binnen twee dagen werd € 7,5 ton opgehaald.

Transformatie van de foodsector

Het productievolume van De Fryske is met 400 ton kaas per jaar nog relatief laag, maar de impact is groot, zo ziet Wierda. Er komen reacties vanuit meerdere grote kaasproducenten en veel partijen uit de markt tonen interesse in de producten. Daarmee is De Fryske terecht een impactvolle voedselveranderaar te noemen. Wierda: “En als wij verder groeien, groeit ook de vraag naar meer duurzame kaas, waarop andere kaasmakers zullen reageren. Dat leidt tot meer duurzame melkstromen die echt wat voorstellen. Want juist het volume moet verduurzaamd worden. Het is niet onze ambitie om een groot A-merk te worden, maar we willen bijdragen aan een verandering van de status quo. Als wij als duurzaam merk de nieuwe standaard zetten, hoop ik dat ook de A-merken mee gaan bewegen in de goede richting.”

Het activisme dat Catharinus Wierda als 18-jarige jongen had, zit er nog steeds in. In het logo van De Fryske is een roeptoeter verwerkt. Wierda: “We willen onszelf laten horen. We willen herrie maken in de sector.” Ook is in het logo een vogel verwerkt die tegen de wind in vliegt. Het beschrijft het gevoel van Wierda dat het anders kan, en anders moet, tegen de wind in, maar de goede richting op. 

---

Meer verhalen van zowel grote als kleine ondernemers en producenten uit de foodbranche vind je in het nieuwste Food Inspiration Trend- & Transitierapport. Vraag hier de gratis preview aan »