Als paddenstoelen schieten ze uit de grond, nieuwe initiatieven met food & beverage automaten. Verwonderlijk is dit niet. De automatenhausse in 5 drijvers én 9 voorbeelden.

Het vorige decennium kwam de automatenbranche in zwaar weer terecht. De transitie van cash geld naar eigentijdse betaalmiddelen speelde de sector parten. Daarnaast verdwenen vele duizenden tabakautomaten uit het straatbeeld en de horeca. Bovendien namen de nodige scholen en instellingen afscheid van de automaat met suikerhoudende frisdranken en snoepgoed. Verder zal in de steden ongetwijfeld de opkomst van bemenste to go-concepten voor concurrentie hebben gezorgd.

Toch staan in ons land nog altijd enkele honderdduizenden verkoopautomaten. Vier tot vijf van elke tien automaten staan in bedrijven en instellingen. Pakweg 60 procent van alle machines serveert koffie en andere warme dranken.

De branche veert de laatste jaren weer op. Van boer tot supermarktconcern, van hotel tot cateraar, van straatkiosk tot dark kitchen, want ook Vegan Masters wil met automaten ook de cateringmarkt betreden. Het lijkt of de verkoopautomaat in Nederland is herontdekt en volop de innovatiedrang van bestaande en nieuwe partijen triggert.

VIJF DRIJVERS

De automatenhausse wordt aangejaagd door vijf belangrijke drijvers. In de catering is dit: de verwachte structurele toename van thuiswerk. Hierdoor komt de basis onder veel bedrijfsrestaurants deels te vervallen; automatencorners bieden dan uitkomst. De 24/7-beschikbaarheid van automaten is een andere stimulans voor de branche, zeker in combinatie met de trend van méér kleine eetmomenten gedurende de dag, vooral bij jongere generaties. Bovendien speelt de krappe arbeidsmarkt een rol: bij de verkoop via automaten komt simpelweg minder menskracht kijken.

Daarnaast is zero-contact-service in opmars als gevolg van corona. Deze vierde drijver kan een tijdelijke trend zijn. Feit is: bij decentrale foodautomaten is minder menselijke interactie vereist dan aan het free flow zelfbedieningsbuffet. Omdat automaten steeds vaker te bedienen zijn via apps op de telefoon, hoef je soms de automaat zelf niet eens meer aan te raken.

Technologie is de vijfde drijver. Naast apps voor geautomatiseerde bediening en betaling zijn er meer nieuwe snufjes, zoals gezichtherkenning en automatische leeftijdchecks. De nieuwe generatie automaten is bovendien beter in staat volautomatisch verse maaltijden, pizza’s en andere gerechten te bereiden uit losse ingrediënten naar keuze van de consument.
 

9 voorbeelden van trends in foodautomaten:

1. VIS IN DE AUTOMAAT

Recent begonnen enkele vishandelaren met de automatenverkoop van hun product. Zo zijn er in Urk en Emmeloord ondernemers die op deze manier moten gerookte zalm aan de mens brengen, in Vollenhove kan de consument 24/7 terecht bij een automaat met gerookte paling. 

2. APPELTJE-EITJE AUTOMATIEKEN

Boeren zetten op beperkte schaal al langere tijd verkoopautomaten in, zoals eierautomatieken en versezuivelautomaten. Na een daling van het aantal automaten op het platteland, is mede door de coronapandemie sprake van een enorme opleving van de boerenautomaat. Het concept Appeltje-Eitje is inmiddels te vinden op zes boerenbedrijven; een uitgebreide automatiekhal met verse producten van het land, maar bijvoorbeeld ook ambachtelijke sappen. Daarnaast zijn er ettelijke tientallen boeren die zelf uien, aardappelen en andere producten 24/7 verkopen via automaten.

3. MUUR VAN GEZONDHEID

”Eten uit de muur,” is een typisch Nederlandse uitdrukking. Al zeker 75 jaar kun je in ons land kroketjes uit de automatiek trekken. De laatste jaren zetten meer partijen in op het trekken van ‘fast fresh snacks’ uit de muur. Dat begon ruim tien jaar geleden met Fast Fruit-automaten in Rotterdam. Meer recent startte de Health Food Wall in Amsterdam (2018). Samen met een automatenleverancier lanceerde het Amsterdamse bedrijf vorig jaar The Treat, gekoelde automaten en zelfbedieningsmeubels met onder meer salades, sandwiches, wraps, yoghurt en smoothies. Doelgroep: kantoren en bedrijven, 24/7 beschikbaar en betaling via een app of de bankpas.

4. AUTOMATEN IN HOTELS

Sommige hotels zijn met automaten gestart door corona (‘zero contact’), andere hotels keken al langer naar de mogelijkheden. In elk geval neemt het aantal grab & go automaatconcepten in de hotellerie toe. Marriott startte internationaal een experiment (zelfs met ontbijten), maar ook CitizenM, hotelgroep Gr8 en Van der Valk lonken nadrukkelijk naar de 24/7-servicemogelijkheden van automaten.

5. AUTOMATEN IN MICRO-MARKETS

De micro-market en soortgelijke vormen van geautomatiseerde selfserviceshops zijn in opmars. AH to go wil honderd onbemande 24/7 micro-markets openen in bedrijven en instellingen, het Brabantse bedrijf Pura-Go richt zich eveneens op die markt. Maar het zijn zeker niet de enige partijen, die automaten en andere selfservice-modules op derdenlocaties willen inzetten. Andere formules zijn onder meer: Grab & Co van online supermarkt Telesuper/Coop en cateraar Leo Love Good Food. Het Amsterdamse bedrijf Wundermart is met 24/7 selfservice foodshops al internationaal actief, nu nog voornamelijk in hotels. Vrijwel alle cateraars ontwikkelen eigen concepten, zelf of in samenwerking met specialisten.

6. AFHAAL- EN TUSSENDOORAUTOMAAT

PostNL plaatst steeds meer afhaalautomaten voor pakketten. Vaak bij supermarkten of elders in de openbare ruimte. Koeltechniekbedrijf Smeva doet iets dergelijks met food. De automaat Viresmo (‘Virtuele Reserverings Module’) is een gekoelde foodkiosk, met name bestemd voor plaatsing bij tankstations. Via een app en een code kunnen consumenten bij de Viresmo 24/7 gekoelde foodproducten en dranken afhalen die ze hebben besteld. Ook present bij veel tankstations (of op andere trafficlocaties): het opvallende Nederlandse automatenconcept Quiosk. Voor drankjes, snacks, andere tussendoortjes en wat non-food, maar ook voor het spelen van branded games.

7. DE AUTOMAAT DIE VERS BEREIDT

Friet- en pizza-automaten zijn er al tientallen jaren. Maar de technologie is slimmer en compacter geworden, en dus zijn de mogelijkheden groter dan voorheen. Er zijn dus steeds meer slimme automaten voor verse bereiding of assemblage. Zo zijn er automaten die on demand voor de consument salades samenstellen of drankjes kunnen mixen. Voorbeelden hiervan zien we ook bij pizzabereiding. De Nederlandse Pizza-automaat toont zelfs het proces van het kneden van het deeg tot aan het beleggen van de gekozen topping. Iets minder ambachtelijk is de Belgische PizzaZoid, die present is bij enkele autowasstraten in ons land.

8. DE NICHEFOOD-AUTOMAAT

Willie’s Worstenbrood in Udenhout. De Stroopwafelautomatiek in Gouda. De mobiele automatiek van Dunkin’ Donuts. De vleesautomaat met luxe barbecueproducten BBQuality bij Intratuin. De zelftapwanden van caféformule ’t Taphuys. In allerlei foodniches duiken automaten en andere selfservice-modules op. Daarnaast is de inzet van automatieken voor culinaire bijverkoop breder dan voorheen. Tijdens de coronapandemie startten onder anderen de restaurants Olivijn* in Haarlem en ‘t Goude Hooft in Den Haag met de automatiekverkoop van kroketten uit eigen keuken. Meesterkok Albert Kooy ging hen trouwens jaren geleden al voor.

9. DE KOFFIEAUTOMAAT IN 2022

Bakermat van de automatenbranche is en blijft koffie. De koffieautomaat evolueerde in de loop van de decennia: hij is al langer in staat een keur aan koffievariëteiten (en andere warme dranken) te serveren. Een innovatief voorbeeld is het nieuwe self-serve concept van Starbucks, ontwikkeld in samenwerking met Nestlé. Naast koffie en andere warme dranken, serveert de grote automaat ook koude dranken. Bovendien komen vegans aan hun trekken met alternatieven voor dierlijke melkproducten. Bij Shell-tankstations zijn de eerste automaten geplaatst.