Toerisme vergroot de kwaliteit van leven, maakt mensen gezonder en regio’s sterker. Het schept banen en bevordert het succes van andere sectoren. Toerisme, recreatie, horeca dragen bij aan het Bruto Nationaal Geluk, zeggen de samenstellers van het rapport Maatschappelijk waarde van toerisme en recreatie.

Foto door: Nina Slagmolen

In de opvallende studie wordt een poging gedaan de toegevoegde waarde in andere dan economische termen te definiëren. Het begrip Bruto Nationaal Geluk wordt gebruikt om de zachte waarden van toerisme een plek te geven binnen de positieve impact die de totale sector heeft op een samenleving. Het rapport is gemaakt in opdracht van Gastvrij Nederland, een samenwerkingsverband van een groot aantal organisatie in de gastvrijheidseconomie. Het onderzoek is uitgevoerd door CELTH.

Natuurlijk wordt de economische waarde aangestipt. De brede Nederlandse gastvrijheidssector is goed voor een jaarlijkse omzet van 91,2 miljard en 800.000 banen. De economische omvang is twee keer die van de landbouwsector. Wereldwijd werkt 1 op de 10 mensen in gastvrijheid. Het vernieuwende van het rapport, is dat het een verkenning is van de maatschappelijke waarde van toerisme en recreatie: dat wat niet direct meetbaar is, maar wel merkbaar en voelbaar, is onderwerp van de studie geweest.

“Toerisme kan zelfs leiden tot een versterking van de identiteit van een regio en bevordert inclusie.”

En er zijn nogal wat positieve verborgen effecten te noemen. Denk aan indirecte opbrengsten, zoals extra inkomsten en werkgelegenheid bij toeleveranciers. Of kunstenaars en andere creatieve beroepensgroepen die hun werk kunnen tonen en slijten aan bezoekers. Toerisme vergroot verder de kwaliteit van de leefomgeving, omdat inwoners zelf ook gebruik kunnen maken van extra voorzieningen als routenetwerken voor fietsen, wandelen, varen. Toerisme houdt de publieke en culturele voorzieningen van een regio in stand. Het kan zelfs leiden tot een versterking van de identiteit van een regio en bevordert inclusie.

Ik ben het hartgrondig eens met de geformuleerde waarden van de gastvrijheidseconomie. Ik wil graag uitleggen waarom. Ik zie het als mijn opdracht om in mijn werkzame leven een hoger bewustzijn te kweken rondom de waarde van horeca en gastvrijheid voor de samenleving. Horeca is in mijn analyse veel meer dan economie alleen: het voegt geluk en verbinding toe aan relaties, het zijn de gastvrije ruimtes voor belangrijke rituelen als rouwen en trouwen, het is het neutrale terrein waar zakelijke deals worden gesloten die goed zijn voor de economie. Juist tijdens de lockdowns zien we wat de verborgen waarde is van horeca en recreatie: het aantal mensen met gevoelens van depressie en eenzaamheid groeit onrustbarend.

“Horeca voegt geluk en verbinding toe aan relaties, het zijn de gastvrije ruimtes voor belangrijke rituelen als rouwen en trouwen.”

Gastvrijheidservaringen zijn daarom bijzonder omdat die een medicijn kunnen zijn tegen mentale kwalen. Een geslaagde ervaring voedt en verrijkt misschien wel belangrijkste kwaliteit van een mens: empathie. Het is het vermogen je in te kunnen leven in de ander dat de basis vormt voor fatsoen en respect. Empathie stelt mensen in staat van vreemden vrienden te maken. In een samenleving die steeds diverser wordt en waarbij mensen meer en meer in hun eigen bubbel zitten, wordt het maatschappelijk belang van het elkaar live ontmoeten in een veilige gastvrije omgeving almaar groter. ‘Feeding souls is just as important as filling a stomach’. Horeca, festivals, events, theaters, zijn plaatsen waar de niet meetbare, maar wel voelbare waarde wordt gecreëerd voor de samenleving. Als we het begrip Bruto Nationaal Geluk gaan gebruiken zoals dat in het land Bhutan al gedaan wordt, dan is de gastvrijheidssector hofleverancier.

“ Feeding souls is just as important as filling a stomach. Een geslaagde ervaring voedt en verrijkt de empathie.”

Natuurlijk zijn er ook nadelen verbonden aan toerisme en recreatie. Wanneer er sprake is van overtoerisme vernietigt dit de leefbaarheid en sociale cohesie van een stad. Het kan leiden tot aantasting van natuurlijke waarden van een landschap en een toeristisch overaanbod dat juist geen enkele waarde heeft voor lokale bewoners. Venetië is een berucht voorbeeld, net als Amsterdam voor de pandemie.

Het is heel belangrijk dat toeristische organisaties dit gevaar onderkennen en hun expertise gaan inzetten om toerisme te spreiden. Als overtoerisme leidt tot vermindering van het Bruto Nationaal Geluk, een term waar de organisaties nu zelf mee komen, is er geen reden meer om economische belangen te laten prevaleren boven die van het welzijn.

Zoals olie-en gasbedrijven steeds meer worden aangesproken op de ecologische schade die ze veroorzaken, zo zal de toeristische industrie rekenschap moeten afleggen wanneer de balans doorslaat naar het negatieve.

Maar dat zijn uitzonderingen. Toerisme en horeca moeten vooral gewaardeerd worden vanwege hun toegevoegde emotionele waarde aan een samenleving. De gastvrijheidservaring is in essentie het aanbieden van een tijd en plaats waar gasten het dagelijkse pantser laten zakken en nader tot elkaar komen. Het zal nog wel een decennium duren voordat het Bruto Nationaal Geluk geadopteerd is door het Centraal Planbureau. Maar het goede nieuws is; het staat voor het eerst in een Nederlands rapport over de waarde van gastvrijheid. En daar ben ik blij mee.

Het rapport is gratis te downloaden op http://www.gastvrij-nederland.nl/